Với hương thơm nồng ấm và có nhiều tác dụng tốt với sức khỏe, gừng là một loại gia vị thảo mộc sử dụng nhiều nhất trên thế giới hiện nay với nhiều dạng như tươi, khô, bột, viên uống... Hãy cùng tìm hiểu những tác dụng của gừng đối với cơ thể.
Gừng (Zingiber officinale), là một loài thực vật có hoa thuộc họ Gừng (Zingiberaceae). Thân ngầm hay còn gọi là thân rễ của cây gừng thường được gọi là củ gừng và được nhiều người biết đến với các dược tính của nó.
Gừng đã được sử dụng trên toàn thế giới như một phương thuốc tự nhiên trong hàng ngàn năm. Trên thực tế, các văn bản cổ đại của Trung Quốc, La Mã, Hy Lạp, Ả Rập và Phạn ngữ đều ghi nhận việc sử dụng loại gia vị này để giúp cải thiện sức khỏe nói chung và sự hạnh phúc.
Nghiên cứu chỉ mới bắt đầu sơ bộ khi nói đến vô số lợi ích liên quan đến gừng. Từ việc chống lại nhiễm trùng đến giảm cholesterol và tăng cường giảm cân, rõ ràng rằng việc thêm gừng vào chế độ ăn uống của chúng có thể có tác dụng mạnh mẽ đối với sức khỏe.
Những lợi ích sức khỏe của gừng phần lớn là do chất chống oxy hóa, đặc tính chống viêm và hàm lượng các hợp chất có tác dụng dược lý như gingerol, shogaol, paradol và zingerone. Trên thực tế, hơn 100 hợp chất được báo cáo đã được phân lập từ gừng. Các hợp chất này không chỉ có khả năng chống oxy hóa mà còn chống ung thư, bảo vệ thần kinh và bảo vệ tim mạch.
Dưới đây là những thông tin thêm về những tác dụng của gừng đối với cơ thể và trí não.
Gừng giúp chống lại buồn nôn và ốm nghén
Được sử dụng trong lịch sử như một phương thuốc tự nhiên cho chứng say sóng và ốm nghén, gừng có lẽ được biết đến nhiều nhất với khả năng điều trị chứng buồn nôn và nôn mửa.
Một đánh giá đã xem xét kết quả của 12 nghiên cứu bao gồm 1.278 phụ nữ mang thai và phát hiện ra rằng gừng có hiệu quả trong việc giảm các triệu chứng buồn nôn với nguy cơ tác dụng phụ thấp nhất.
Thêm vào đó, một nghiên cứu khác từ Trung tâm Y tế Đại học Rochester cho thấy gừng giúp giảm mức độ nghiêm trọng của chứng buồn nôn ở những bệnh nhân ung thư đang hóa trị.
Gừng có tác dụng chống nhiễm nấm
Nhiễm nấm gây ra nhiều tình trạng khác nhau, từ nhiễm trùng nấm men đến ngứa ngáy và nấm da chân. Gừng có tác dụng giúp tiêu diệt nấm gây bệnh do đặc tính kháng nấm mạnh mẽ.
Một nghiên cứu trong ống nghiệm năm 2016 cho thấy chiết xuất gừng có hiệu quả chống lại hai loại nấm men thường gây nhiễm trùng nấm trong miệng. Một nghiên cứu in vitro khác đã đo lường tác dụng chống nấm của 29 loài thực vật và phát hiện ra rằng gừng là một trong những loại dược liệu có hiệu quả nhất trong việc tiêu diệt nấm.
Một số nghiên cứu đã phát hiện ra rằng gừng có thể giúp ngăn ngừa sự hình thành của loét dạ dày, là những vết loét hình thành trong niêm mạc dạ dày và gây ra các triệu chứng như khó tiêu, mệt mỏi, ợ chua và khó chịu ở vùng thượng vị.
Trên thực tế, một nghiên cứu trên động vật năm 2011 đã chỉ ra rằng bột gừng bảo vệ chống lại các vết loét do aspirin gây ra bằng cách giảm mức độ protein gây viêm và ngăn chặn hoạt động của các enzym liên quan đến sự phát triển của vết loét.
Gừng giúp giảm đau bụng kinh
Các triệu chứng như đau bụng, chuột rút và đau đầu thường liên quan đến kinh nguyệt đối với nhiều phụ nữ. Trong khi một số người dùng thuốc không kê đơn để giảm triệu chứng, thì các phương pháp điều trị tự nhiên như gừng cũng có thể hữu ích trong việc giảm đau bụng kinh.
Một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Y học Thay thế và Bổ sung cho thấy rằng gừng làm giảm đau bụng kinh hiệu quả như các loại thuốc như ibuprofen và axit mefenamic. Một nghiên cứu khác vào năm 2009 cũng có những phát hiện tương tự, báo cáo rằng nó làm giảm cả cường độ và thời gian của cơn đau.
Gừng có thể ức chế sự phát triển của ung thư
Một trong những tác dụng ấn tượng nhất của gừng là đặc tính chống
ung thư nhờ sự hiện diện của một hợp chất mạnh mẽ gọi là 6-gingerol. Một nghiên cứu năm 2018 cho thấy các dẫn xuất của gừng, ở dạng chiết xuất hoặc các hợp chất được phân lập, thể hiện các hoạt động chống tăng sinh, kháng u, xâm lấn và chống viêm có liên quan.
Các nghiên cứu
in vitro cho thấy các thành phần của loại gia vị này có thể có hiệu quả trong việc ngăn chặn sự phát triển và tăng trưởng của tế bào ung thư đối với
ung thư buồng trứng, tuyến tụy và tuyến tiền liệt.
Gừng có thể giúp điều chỉnh đường huyết và chống lại bệnh béo phì
Nghiên cứu cho thấy gừng giúp kiểm soát đường huyết. Điều đó có nghĩa là gừng có thể hữu ích để giảm các triệu chứng tiêu cực liên quan đến mức đường huyết cao, chẳng hạn như đi tiểu thường xuyên, đau đầu và tăng cảm giác khát trên bệnh nhân tiểu đường.
Theo một nghiên cứu năm 2018, gừng có thể cải thiện các chỉ số lipid và có lợi cho việc kiểm soát glucose, độ nhạy insulin và hemoglobin glycosyl hóa để bảo vệ chống lại sự phát triển của bệnh tiểu đường type 2.
Trong một nghiên cứu năm 2015, việc bổ sung gừng giúp làm giảm 12% lượng đường huyết lúc đói và cải thiện kiểm soát đường huyết dài hạn 10%.
Một nghiên cứu năm 2021 được tiến hành trên chuột cho thấy gừng cũng có tác dụng chống béo phì và có thể đóng một vai trò trong việc điều chỉnh sự phát triển của tế bào mỡ. Khi chuột được cho ăn một chế độ ăn nhiều chất béo, việc bổ sung gừng làm giảm đáng kể tình trạng tăng cân, tăng đường huyết, tăng cholesterol máu và nhiễm mỡ gan mà không làm thay đổi lượng thức ăn.
Gừng được cho là có tác dụng này do khả năng chống lại stress oxy hóa và chứng viêm ảnh hưởng đến sức khỏe trao đổi chất.
Gừng làm giảm đau khớp và cơ
Do khả năng giảm viêm, thêm gừng vào chế độ ăn uống có thể giúp điều trị cả đau cơ và đau khớp do viêm khớp, thoái hóa khớp và đau nhức cơ do tập thể dục gây ra.
Gừng giúp giảm mức cholesterol
Một trong những lợi ích lớn nhất của gừng là khả năng làm giảm mức cholesterol và chất béo trung tính một cách tự nhiên để giảm nguy cơ mắc các bệnh về tim mạch.
Một nghiên cứu được thực hiện tại Đại học Khoa học Y tế Babol ở Iran cho thấy bổ sung viên nang gừng (3g / ngày chia làm 3 lần) có thể làm giảm đáng kể cholesterol LDL xấu và tăng cholesterol HDL có lợi so với giả dược.
Một nghiên cứu trên động vật cũng cho thấy gừng gần như có hiệu quả trong việc giảm cholesterol (cải thiện các chỉ số cholesterol) như atorvastatin, một loại thuốc thường được kê đơn cho bệnh mỡ máu cao.
Gừng có tác dụng hỗ trợ chức năng não
Gừng là một thực phẩm tuyệt vời cho não. Các tình trạng thoái hóa thần kinh như bệnh Alzheimer và Parkinson có liên quan đến căng thẳng oxy hóa và viêm mãn tính trong não. Với sự giàu có của chất chống oxy hóa và đặc tính chống viêm mạnh, gừng được cho là đóng một vai trò quan trọng đối với sức khỏe của bộ não của chúng ta.
Một số nghiên cứu trên động vật đã tìm thấy bằng chứng cho thấy chiết xuất gừng có thể giúp bảo vệ chống lại quá trình lão hóa não và suy giảm nhận thức. Không chỉ vậy, một nghiên cứu năm 2012 còn cho thấy chiết xuất gừng giúp cải thiện chức năng nhận thức và sự chú ý ở phụ nữ trung niên.
Gừng giúp chống lại nhiễm trùng do vi khuẩn
Ngoài đặc tính kháng nấm, gừng còn có khả năng chống lại các bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn gây ra, chẳng hạn như nhiễm trùng đường tiết niệu, viêm phổi và viêm phế quản.
Theo một nghiên cứu in vitro, các hợp chất được tìm thấy trong loại gia vị này có thể giúp ức chế sự phát triển của một số chủng vi khuẩn gây bệnh nướu răng. Một nghiên cứu khác cho thấy chiết xuất gừng cũng có hiệu quả chống lại một số chủng vi khuẩn kháng thuốc.
Gừng có tác dụng giảm viêm
Mặc dù viêm là một phản ứng miễn dịch bình thường trong chấn thương và nhiễm trùng, nhưng viêm mãn tính được cho là nguyên nhân chính gây ra các tình trạng như bệnh tim, béo phì, tiểu đường và ung thư.
Một bài đánh giá trên Tạp chí Y tế Dự phòng Quốc tế đã lưu ý rằng chiết xuất gừng là một loại thực phẩm chống viêm và có thể giúp ức chế sự tổng hợp của một số dấu hiệu viêm. Theo một phân tích tổng hợp năm 2020 về các thử nghiệm ngẫu nhiên có đối chứng, có bằng chứng cho thấy tác động đáng kể của gừng trong việc làm giảm các chất trung gian gây viêm tuần hoàn, bao gồm cả mức protein phản ứng C (CRP), hs-CRP và TNF-α.
Gừng giúp hỗ trợ hệ tiêu hóa
Một trong những tác dụng mạnh mẽ nhất của gừng là khả năng hỗ trợ tiêu hóa và ngăn ngừa các vấn đề như khó tiêu.
Theo một nghiên cứu trên World Journal of Gastroenterology, gừng giúp đẩy nhanh quá trình làm rỗng dạ dày 25% so với giả dược ở những người bị chứng khó tiêu. Một nghiên cứu khác thậm chí còn cho thấy rằng uống viên nang gừng trong bữa ăn thực sự làm tăng gấp đôi tốc độ làm rỗng dạ dày.
Cách sử dụng gừng
Khi mua gừng tươi, hãy tìm những củ có vỏ mỏng, bóng, có thể dễ dàng dùng móng tay cạo vào. Gừng cũng phải có mùi thơm đặc trưng, cay nồng. Mặt khác, gừng đã bị hỏng sẽ có các đốm mềm và kết cấu ẩm trong khi gừng đã cắt sẽ bắt đầu sẫm màu xung quanh các cạnh.
Củ gừng có thể được ăn tươi, xay nhỏ, ép lấy nước để cho vào các món ăn, thức uống. Ngoài ra, bột gừng, chiết xuất gừng cũng được dùng để làm các dạng thuốc như dịch, viên nang, ngâm tắm hoặc ngâm chân.
Các nghiên cứu đã phát hiện ra rằng liều lượng gừng khoảng 1500 mg mỗi ngày, chia làm nhiều lần, có lợi cho việc giảm buồn nôn và các vấn đề tiêu hóa thông thường khác.
Ngoài ra, tinh dầu gừng có thể được bôi tại chỗ (pha với dầu nền) hoặc dùng bên trong để tăng cường gingerol.
Loại gia vị này có hương vị cay độc đáo và hương thơm đặc trưng, là sự bổ sung tuyệt vời cho nhiều món ăn khác nhau. Trên thực tế, có vô số công thức nấu ăn sử dụng gừng, từ món chính đến món tráng miệng và hơn thế nữa.
Có thể cắt gừng thành những lát mỏng và thêm vài lát vào sinh tố hoặc nước ép để có thêm một chút hương vị ấm áp. Gừng cũng có thể được thêm vào súp, salad, món thịt chế biến hoặc thậm chí là đồ ngọt để tăng hương vị và hàm lượng dinh dưỡng.
Gừng cũng là một gia vị ngon cho nước sốt, món hầm và cà ri.
Gừng xay cũng có thể được sử dụng cho món tráng miệng và kẹo.
Một tách trà gừng hoặc nước gừng thơm ngon là phương thuốc hoàn hảo cho chứng nôn nao trong bụng hoặc sau một ngày dài căng thẳng. Chỉ cần rửa một củ gừng tươi khoảng 5cm, và cắt thành những lát mỏng. Cho các lát vào nước nóng hãm trong 10 phút. Có thể cho thêm chút mật ong hoặc chanh tùy khẩu vị mỗi người.
Điều gì xảy ra nếu chúng ta uống trà gừng mỗi ngày? Các lợi ích của trà gừng bao gồm thư giãn cơ thể, làm dịu đường tiêu hóa và giảm buồn nôn. Uống 1 - 3 cốc mỗi ngày sẽ an toàn và có lợi cho sức khỏe.
Rủi ro và tác dụng phụ
Ở mức độ vừa phải, gừng thường an toàn và không gây ra bất kỳ tác dụng phụ bất lợi nào ở hầu hết mọi người. Tuy nhiên, đối với một số người, gừng có khả năng gây ra các phản ứng bao gồm khó chịu ở bụng, có vị khó chịu trong miệng, ợ chua và tiêu chảy, đặc biệt là khi tiêu thụ một lượng lớn.
Một số ít người (hiếm gặp) cũng có thể bị dị ứng với gừng. Nếu người dùng gặp bất kỳ triệu chứng dị ứng như nổi mề đay, sưng tấy hoặc khó thở, hãy ngừng sử dụng ngay lập tức và tới ngay cơ sở y tế.
Khi thoa lên da, tinh dầu gừng có thể gây kích ứng da ở một số người. Tốt nhất nên thử test trên da bằng cách thoa một lượng dầu nhỏ trước để đảm bảo rằng da không bị nhạy cảm. Chú ý, tinh dầu gừng cần được pha loãng với dầu nền trước khi sử dụng.
Gừng thường an toàn để sử dụng trong thời kỳ mang thai (và thường được khuyến khích cho các trường hợp ốm nghén), nhưng hãy hỏi ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng để được tư vấn về liều dùng và cách dùng phù hợp.
BS. Nguyễn Thùy Ngân