Chúng ta có thể đã quen thuộc với mật ong, phấn hoa hoặc sữa ong chúa, nhưng một thành phần khác có nguồn gốc từ ong được biết là có đặc tính tốt cho sức khỏe đó chính là keo ong. Keo ong là gì? Đó là một hỗn hợp tự nhiên do ong mật tạo ra từ các chất mà chúng thu thập từ thảo mộc.
Chất thực keo ong không chỉ bảo vệ tổ ong chống lại những kẻ xâm nhập mà còn có thể chống lại và điều trị tất cả các loại tình trạng sức khỏe không mong muốn. Keo ong đã được con người sử dụng làm thuốc từ thời cổ đại. Lợi ích của keo ong bao gồm đặc tính kháng khuẩn, chống oxy hóa, chống loét và chống khối u.
Keo ong được định nghĩa là một hỗn hợp nhựa mà ong mật tạo ra bằng cách kết hợp nước bọt và sáp ong của chính chúng với các chất tiết ra mà chúng thu thập được từ chồi cây, dòng nhựa cây và các nguồn thực vật khác. Màu sắc của keo ong có thể khác nhau tùy thuộc vào những gì con ong thu thập từ tự nhiên để tạo ra nó, nhưng thông thường keo ong của ong có màu nâu sẫm hoặc xanh.
Những con ong sử dụng keo ong để bịt kín các vết nứt nhỏ và khoảng hở trong tổ ong (những khoảng trống lớn hơn được lấp đầy bằng sáp ong). Điều này cực kỳ quan trọng vì nếu những lỗ này không được bịt kín đúng cách, tổ ong có thể có một số kẻ xâm nhập rất nguy hiểm như rắn và thằn lằn.
Các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng keo ong c chứa hơn 300 hợp chất tự nhiên, bao gồm axit amin, coumarin, phenol aldehyde, polyphenol, sequiterpene quinine và steroid. Nói chung, keo ong thô được tạo thành từ khoảng 50% nhựa, 30% sáp, 10% tinh dầu, 5% phấn hoa và 5% các hợp chất hữu cơ khác nhau.
Điều thú vị về keo ong, điều này cũng đúng với mật ong, là thành phần của nó luôn thay đổi tùy thuộc vào thời gian, địa điểm thu thập và nguồn thực vật.
Việc sử dụng keo ong được cho là đã có từ thời Aristotle vào khoảng năm 350 trước Công nguyên. Người Ai Cập cổ đại cũng được biết đến với việc sử dụng keo ong trong quá trình ướp xác của họ. Người Hy Lạp và Assyria cổ đại yêu thích nó vì khả năng chữa lành vết thương và khối u.
Khoa học tiếp tục chỉ ra rằng keo ong là một chất chữa bệnh đáng kinh ngạc cho đến ngày nay.
Lợi ích sức khỏe của keo ong
Một trong những lợi ích keo ong là đặc tính chống khối u và chống ung thư. Hiện có hơn 300 nghiên cứu và bài báo khoa học tập trung vào keo ong và điều trị ung thư. Đặc biệt, 2 loại polyphenol keo ong là chất chống khối u mạnh nhất là các este phenethyl của axit caffeic và Artepillin C.
Các nhà khoa học tin rằng khả năng ngăn ngừa ung thư phát triển của keo ong ở cả mô hình động vật và nuôi cấy tế bào người có thể là kết quả của khả năng ức chế tổng hợp DNA trong tế bào khối u cũng như khả năng gây ra quá trình chết theo chương trình (apoptosis) của tế bào khối u.
Một nghiên cứu năm 2016 đã đánh giá tác động của chiết xuất keo ong từ khu vực phía bắc Thái Lan đối với sự phát triển của tế bào ung thư. Tất cả các chiết xuất cho thấy hoạt động chống oxy hóa cao cũng như hàm lượng phenolic và flavonoid cao. Nhìn chung, chất chiết xuất từ keo ong cho thấy các hoạt động chống ung thư và kéo dài sự sống sót của các đối tượng động vật đã có khối u. Nghiên cứu này kết luận: “Từ những phát hiện này, rõ ràng là chất chiết xuất từ keo ong có thể được coi là một chất thu được tự nhiên cực kỳ hữu ích trong
điều trị ung thư”.
Điều trị các triệu chứng của nấm Candida
Candida hoặc bệnh nấm candida là một bệnh nhiễm trùng do Candida Albicans gây ra. Đây là loại nhiễm trùng nấm men phổ biến nhất được tìm thấy trong miệng, đường ruột và âm đạo, và nó có thể ảnh hưởng đến da và niêm mạc. Nếu hệ thống miễn dịch hoạt động tối ưu, loại nhiễm trùng nấm men này hiếm khi nghiêm trọng. Tuy nhiên, nếu hệ thống miễn dịch không hoạt động bình thường, nhiễm trùng candida có thể di chuyển đến các khu vực khác của cơ thể, bao gồm máu và ngoại tâm mạc hoặc não.
Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Phytotherapy Research cho thấy chiết xuất keo ong ức chế nấm miệng ở 12 bệnh nhân bị viêm và nhiễm nấm candida liên quan đến răng giả. Một nghiên cứu khác được công bố vào năm 2011 trên Tạp chí Thực phẩm Thuốc cho thấy keo ong dường như là sản phẩm từ ong có hoạt tính kháng nấm cao nhất được chứng minh bằng tác dụng của nó đối với 40 chủng nấm men khác nhau, bao gồm cả Candida Albicans. Các sản phẩm ong khác được thử nghiệm bao gồm mật ong, phấn ong và sữa ong chúa.
Ngừng sinh sản herpes
Nhiễm virus herpes simplex (HSV) là cực kỳ phổ biến. HSV-1 là nguyên nhân chính gây nhiễm trùng herpes ở miệng và môi, thường được gọi là vết loét lạnh và mụn nước. Virus herpes có thể sống không hoạt động bên trong hệ thống miễn dịch của một người suốt đời, gây ra các vết phồng rộp theo định kỳ và biến thành vết loét trước khi lành.
Khi để yên, vết loét do herpes thường kéo dài khoảng 10 đến 14 ngày và gây khó chịu vì nhiều lý do như gây mẩn đỏ, đau, rát và thường khiến chúng ta tự ti. HSV-1 cũng có thể gây mụn rộp sinh dục, nhưng HSV-2 là nguyên nhân chính gây mụn rộp sinh dục.
Các nghiên cứu đã chứng minh rằng keo ong có thể ngăn chặn cả HSV-1 và HSV-2 sinh sản. Một nghiên cứu về những người bị mụn rộp sinh dục đã so sánh thuốc mỡ có keo ong với thuốc mỡ Zovirax, đây là phương pháp điều trị thông thường đối với mụn rộp sinh dục giúp làm giảm các triệu chứng nhiễm trùng. Các đối tượng sử dụng thuốc mỡ keo ong có vết thương lành nhanh hơn so với những người sử dụng thuốc mỡ Zovirax tại chỗ. Một nghiên cứu khác cũng tiết lộ rằng thuốc mỡ keo ong 3% có thể làm giảm cơn đau và thời gian của vết loét lạnh. Điều này giải thích tại sao nhiều loại son dưỡng môi tự nhiên được thiết kế để điều trị vết loét và vết phồng rộp do virus có chứa keo ong.
Ngăn ngừa và điều trị cảm lạnh và đau họng thông thường
Các nghiên cứu khoa học đã chỉ ra rằng chất chiết xuất từ keo ong có thể ngăn ngừa cũng như rút ngắn thời gian mắc bệnh cảm lạnh thông thường một cách tự nhiên. Một nghiên cứu đã sử dụng chiết xuất keo ong dạng nước cho một nhóm học sinh tiểu học trong suốt mùa lạnh của một năm. Những đứa trẻ được điều trị bằng keo ong ít bị cảm lạnh hơn với các triệu chứng cấp tính hoặc mãn tính. Chiết xuất keo ong cũng được dung nạp tốt.
Trong một đánh giá khoa học khác về tác dụng của keo ong đối với cảm lạnh thông thường, nhóm dùng chiết xuất keo ong hết triệu chứng nhanh hơn nhóm dùng giả dược. Cụ thể, các triệu chứng cảm lạnh đối với những người sử dụng keo ong biến mất nhanh hơn 2,5 lần so với những đối tượng sử dụng giả dược.
Chống lại ký sinh trùng
Bệnh giardia là một bệnh nhiễm ký sinh trùng có thể xảy ra ở ruột non và do một loại ký sinh trùng cực nhỏ có tên là Giardia lamblia gây ra. Chúng ta có thể nhiễm giardia do tiếp xúc với người bị nhiễm bệnh hoặc do ăn thực phẩm hoặc nước uống bị ô nhiễm. Một thử nghiệm lâm sàng đã xem xét tác dụng của chiết xuất keo ong đối với 138 bệnh nhân nhiễm giardia, cả người lớn và trẻ em. Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng chiết xuất keo ong dẫn đến tỷ lệ chữa khỏi bệnh là 52% ở trẻ em và 60% ở người lớn.
Cải thiện khả năng sinh sản cho phụ nữ bị lạc nội mạc tử cung
Một thử nghiệm ngẫu nhiên có kiểm soát thí điểm đã xem xét tác động của việc bổ sung keo ong đối với phụ nữ bị vô sinh và lạc nội mạc tử cung nhẹ. Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng dùng keo ong với liều 500 miligam 2 lần một ngày trong 6 tháng dẫn đến tỷ lệ mang thai là 60% so với chỉ 20% ở nhóm dùng giả dược.
Các nghiên cứu vẫn chưa chỉ ra liệu keo ong có thể mang lại lợi ích cho phụ nữ vô sinh không bị lạc nội mạc tử cung hay không.
Cách sử dụng keo ong
Chiết xuất keo ong, cồn keo ong, viên nang keo ong, viên nén keo ong, bột keo ong, thuốc xịt keo ong, thuốc mỡ keo ong và kem keo ong… là những dạng sản phẩm chúng ta có thể mua trên thị trường.
Nếu chúng ta đang muốn dùng keo ong bên trong, có rất nhiều lựa chọn, bao gồm chiết xuất dạng lỏng, viên nang, viên nén hoặc bột. Nếu chúng ta đau họng, loét miệng thì xịt keo ong là giải pháp phù hợp. Nếu chúng ta đang muốn sử dụng keo ong bên ngoài hoặc tại chỗ, chúng ta có thể mua thuốc mỡ keo ong hoặc kem keo ong.
Liều dùng bên trong được khuyến nghị của keo ong thường là 500 mg/lần, ngày dùng 1 – 2 lần. Đối với các sản phẩm keo ong tại chỗ, hãy luôn làm theo hướng dẫn trên nhãn.
Đây là một số cách cụ thể để sử dụng keo ong đã được nghiên cứu:
-
Cảm lạnh và đau họng thông thường: 500 mg/lần, ngày dùng 1 – 2 lần;
-
Vết loét do virus: Thoa thuốc mỡ keo ong lên vết loét 4 lần mỗi ngày;
-
Herpes sinh dục: Bôi thuốc mỡ keo ong 3% lên vết thương 4 lần mỗi ngày;
-
Vô sinh nữ và lạc nội mạc tử cung: 500 mg/lần, ngày dùng 2 lần;
-
Nhiễm trùng nấm men: Thoa chiết xuất cồn chứa 2g/25 ml 4 lần mỗi ngày;
-
Viêm khớp dạng thấp: Thoa sản phẩm tại chỗ theo hướng dẫn trên bao bì;
-
Ký sinh trùng: Tham khảo ý kiến của bác sĩ.
Tác dụng phụ của keo ong
Những người bị dị ứng với mật ong, phấn ong, sữa ong chúa, cây lá kim hoặc cây dương không nên sử dụng keo ong trừ khi được bác sĩ chuyên khoa dị ứng kiểm tra trước.
Keo ong có thể làm tăng nguy cơ chảy máu ở những người dùng thuốc làm loãng máu hoặc những người bị rối loạn chảy máu. Vì keo ong có thể làm chậm quá trình đông máu nên chúng ta ngừng dùng keo ong ít nhất 2 tuần trước khi phẫu thuật theo lịch trình.
Khi bị nhiễm ký sinh trùng như nhiễm giardia, keo ong không nên được sử dụng làm phương pháp điều trị ký sinh trùng duy nhất mà không hỏi ý kiến bác sĩ trước.
Nếu chúng ta bị
hen suyễn, một số chuyên gia khuyên nên tránh hoàn toàn keo ong vì một số hóa chất trong keo ong có thể làm cho bệnh hen suyễn trở nên tồi tệ hơn. Tuy nhiên, cũng đã có nghiên cứu chứng minh tác dụng hữu ích của keo ong đối với bệnh nhân hen suyễn. Tốt nhất hãy nói chuyện với bác sĩ trước khi dùng keo ong.
Nếu là phụ nữ mang thai hoặc cho con bú hoặc có bất kỳ lo ngại nào về sức khỏe đang diễn ra hoặc đang dùng bất kỳ loại thuốc nào, hãy hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng keo ong.
Kết luận
Keo ong đã phục vụ cho đời sống và sức khỏe ong mật và con người trong nhiều thế kỷ. Trong khi những con ong mật sử dụng nó để bảo vệ tổ thì con người sử dụng keo ong cả bên trong và bên ngoài cho mục đích y học. Khoa học đang thực sự cho thấy keo ong có giá trị như thế nào đối với sức khỏe của chúng ta.
BS. Nguyễn Thùy Ngân (Thọ Xuân Đường)