Hỉ lai chi (Shilajit) - Loại thuốc cổ xưa giúp tăng cường trí não, điều hòa nội tiết tố

Một lý do khiến hỉ lai chi trở thành một loại dược liệu hiệu quả là do hàm lượng axit fulvic cao. Axit fulvic có nhiều lợi ích đã được chứng minh, từ việc cải thiện sức khỏe đường ruột đến giúp cho làn da khỏe mạnh. Hỉ lai chi chứa một tỷ lệ lớn axit fulvic và là một trong những chất bổ sung phổ biến nhất được sử dụng để tăng lượng hoạt chất này.

Trong hàng ngàn năm, hỉ lai chi được biết đến như một chất làm trẻ hóa toàn bộ cơ thể, hỉ lai chi đã thu hút được một lượng lớn các nghiên cứu về tác động của nó đối với các hệ thống cơ thể khác nhau.

Được biết đến với nhiều tên, hỉ lai chi còn được gọi là hắc khoáng, sáp khoáng, nhựa núi đá… 

Đó là một chất giống như nhựa đen được tìm thấy ở dãy núi Himalaya và Tây Tạng.  Hỉ lai chi được hình thành từ lớp mùn thực vật đến từ biển và đất liền, sau đó bị chèn ép, phân hủy giữa các lớp đá trong suốt hàng triệu năm. Khi nhiệt độ xung quanh những ngọn núi ở Ấn Độ này tăng lên, chất nhựa giống như hắc ín này rỉ ra từ các kẽ hở trong núi. Có màu từ nâu vàng đến đen tuyền, hỉ lai chi màu đen được coi là giàu dinh dưỡng nhất.

Hơn 3.000 năm trước, hỉ lai chi đã được đề cập trong các văn bản tiếng Phạn cổ. Được mệnh danh là “kẻ chinh phục núi non và kẻ hủy diệt sự yếu đuối”, nó đã là một trong những thành phần chính của y học cổ truyền (với tác dụng tăng cường sinh dục) ở nhiều quốc gia châu Á trong hàng nghìn năm.

Gần đây hơn, do tác dụng ấn tượng của hỉ lai chi đối với bệnh tiểu đường, loại dược liệu này đã được đưa vào một số sản phẩm chăm sóc sức khỏe giúp điều trị bệnh. Một công năng hấp dẫn khác của hỉ lai chi là khả năng giúp giảm tác dụng không mong muốn khi chúng ta ở nơi có độ cao. Những người đi từ nơi thấp lên cao có thể thấy nó hoạt động như một cách tự nhiên để tránh “căng thẳng độ cao”.

Không rõ liệu hỉ lai chi là một chất thuần túy sinh học hay địa chất, vì nó có sự hiện diện cao của các chất dinh dưỡng. Một số chất dinh dưỡng đã được công nhận nhất trong hỉ lai chi là axit fulvic, axit humic và dibenzo alpha pyrone.

Có khả năng là các loại và nhãn hiệu khác nhau trên thị trường chứa nồng độ khác nhau của một số vitamin và khoáng chất. Hỉ lai chi ở dạng nguyên chất chứa khoảng 85 loại vitamin và khoáng chất khác nhau, trong đó có sắt, calci, selen, kẽm…

Trong nhiều thiên niên kỷ, những thầy thuốc y học cổ truyền đã sử dụng hỉ lai chi trong việc kê đơn thuốc tăng cường năng lượng và hồi phục cơ thể. 

Cách mà hỉ lai chi giúp cung cấp năng lượng cho cơ thể là làm tăng chức năng của ty thể trong tế bào. Ty thể là các bào quan đóng vai trò là “nguồn năng lượng” của các tế bào trong cơ thể vì chúng chuyển đổi oxy và chất dinh dưỡng thành adenosine triphosphate (ATP), chất cung cấp năng lượng cho các tế bào cơ thể. Hỉ lai chi giúp kích thích chức năng của ty thể, giúp chúng vận chuyển oxy hiệu quả hơn.

Bản thân hỉ lai chi không chỉ hỗ trợ chức năng của ty thể mà còn tạo ra tác động mạnh mẽ đối với quá trình oxy hóa của ty thể khi kết hợp với CoQ10 được bổ sung, một chất chống oxy hóa tự nhiên có trong tất cả các tế bào của con người.

Vì hỉ lai chi giúp tăng sản xuất ATP, nó làm tăng năng lượng tổng thể và sức chịu đựng. Trên thực tế, vị thuốc này thường được sử dụng để nâng cao thành tích thể thao. Hội chứng mệt mỏi mãn tính, một chứng rối loạn được xác định bởi tình trạng mệt mỏi kéo dài ít nhất 6 tháng, đã được điều trị thành công bằng cách bổ sung hỉ lai chi, điều này cũng được chứng minh bằng cách giúp tăng cường chức năng của ty thể.

Ngoài hiệu quả tăng cường chức năng ty thể, loại khoáng chất dược liệu này giúp hồi phục cơ thể với các đặc tính chống oxy hóa mạnh mẽ. Bằng cách chống lại các gốc tự do gây bệnh, nó sửa chữa những tổn thương bên trong cơ thể do hóa chất và các tác nhân nguy hiểm khác mà chúng ta tiếp xúc, đồng thời làm giảm lượng chất béo có hại trong máu.

Hỉ lai chi dường như có một cơ chế được nhắm mục tiêu để bảo vệ các tế bào não nói riêng. Các nghiên cứu ban đầu cho thấy hỉ lai chi có hoạt động bảo vệ thần kinh khác biệt và rõ rệt.

Trong một nghiên cứu in vivo được thực hiện bởi Trung tâm Nghiên cứu Sinh lý học tại Đại học Khoa học Y tế Kerman ở Iran về tác động của hỉ lai chi đối với các yếu tố rủi ro sau chấn thương sọ não, các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng nó có tác động tích cực đến 3 yếu tố dẫn đến cái tử vong sau chấn thương chấn thương sọ não: Phù não, thấm hàng rào máu não và tăng áp lực nội sọ.

Hỉ lai chi cũng có thể là một lựa chọn điều trị mới cho những bệnh nhân mắc bệnh Alzheimer nhẹ. Sự hiện diện của axit fulvic và phác đồ điều trị bao gồm sử dụng vitamin B đã cho thấy kết quả đầy hứa hẹn trong các nghiên cứu thí điểm.

Ngoài ra, hỉ lai chi thể hiện các đặc tính chống động kinh và có khả năng chống loạn thần, vì nó điều chỉnh mức GABA (axit gamma aminobutyric - một loại axit tự nhiên trong não) về mức bình thường.

Một chức năng quan trọng khác của hỉ lai chi là điều chỉnh hệ thống miễn dịch và sự cân bằng nội tiết tố. Nhiều nhà nghiên cứu đồng ý rằng hỉ lai chi tác động rất nhiều đến cơ thể bằng cách giúp các hệ thống này duy trì trạng thái cân bằng.

Đặc biệt, hỉ lai chi ảnh hưởng đến chức năng hormone sinh sản. Ở nam giới khỏe mạnh, bổ sung hỉ lai chi giúp tăng testosterone trong máu và tăng sản xuất tinh trùng. Khi được thử nghiệm trong các nghiên cứu thí điểm, hỉ lai chi cũng có liên quan đến sự rụng trứng ở chuột cái trưởng thành, cho thấy rằng hỉ lai chi có thể là một lựa chọn đối với những người vô sinh, hiếm muộn.

Y học Ayurvedic từ lâu đã ca ngợi hỉ lai chi về khả năng giảm đau một cách tự nhiên, nhưng nghiên cứu đã bị hạn chế cho đến vài năm gần đây. Do sự tương tác của hỉ lai chi với mức GABA trong não, loại khoáng chất dược liệu này có tác dụng đáng kể đối với chứng đau vùng miệng (đau mặt, miệng hoặc hàm), hoạt động như một tác nhân an thần. Một nghiên cứu năm 2015 trên chuột cho thấy hỉ lai chi giúp làm dịu và giảm bớt cơn đau mãn tính theo thời gian, tùy thuộc vào liều lượng.

Về cơn đau, trong một nghiên cứu, hỉ lai chi tương tác tích cực với morphine, giảm thiểu sự tích tụ khả năng dung nạp morphine và do đó, làm giảm lượng morphine mà một người bị đau nghiêm trọng cần đưa vào để giảm đau.

Những người mắc bệnh tiểu đường có thể sử dụng hỉ lai chi để có thể giúp giảm lượng đường và lipid trong máu, đặc biệt là khi dùng kết hợp với thuốc trị tiểu đường.

Thật thú vị, hỉ lai chi đã được phát hiện là chất độc đối với nhiều loại ung thư, bao gồm ung thư phổi, vú, đại tràng, buồng trứng và gan. Một số nhà nghiên cứu cho rằng độc tính của hỉ lai chi đối với các bệnh ung thư này là do sự hiện diện và sự kết hợp của các kim loại nặng trong chất này, khiến nó trở thành một phương pháp điều trị ung thư tự nhiên tiềm năng.

Cũng liên quan đến ung thư là khả năng hỉ lai chi có để bảo vệ một số hệ thống cơ thể khỏi tác hại của bức xạ nguy hiểm. Một nghiên cứu vào tháng 6 năm 2016 được công bố trên Archives of Gynecology and Obstetrics cho thấy hỉ lai chi bảo vệ buồng trứng rất nhiều khỏi những tổn thương liên quan đến bức xạ.

Nghiên cứu cho thấy rằng hỉ lai chi có thể có hiệu quả trong việc chữa lành và ngăn ngừa loét dạ dày và giảm viêm dạ dày.

Hỉ lai chi không chỉ giúp giảm viêm mà còn có các đặc tính kháng virus. Một nghiên cứu trong phòng thí nghiệm của Ý đã phát hiện ra hoạt động kháng virus đáng kể chống lại một số virus liên quan đến mụn rộp và HRSV, một loại virus gây nhiễm trùng đường hô hấp, đặc biệt là ở trẻ em.

Hỉ lai chi có thể cải thiện sức khỏe của hệ thống xương. Trong một nghiên cứu về những bệnh nhân béo phì được công bố trên Tạp chí Thực phẩm Thuốc, việc bổ sung hỉ lai chi giúp cải thiện đáng kể chức năng và sự tái tạo xương.

Bằng cách tập luyện các cơ bắp chống oxy hóa, hỉ lai chi đã được chứng minh là có tác dụng bảo vệ tim chống lại tổn thương do chấn thương, do thuốc gây ra. Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Cardiovascular Toxicology được thực hiện trên chuột cho thấy những đối tượng được cho dùng hỉ lai chi ít bị tổn thương lâu dài trên tim hơn.

Nghiên cứu sơ bộ cũng chỉ ra rằng hỉ lai chi có thể giúp điều chỉnh nhịp tim ở một số liều lượng nhất định. Với liều lượng nhỏ hơn, nó có thể làm giảm nhịp tim đang tăng nhanh. Tuy nhiên, với liều lượng lớn, nó có thể gây tác dụng ngược.

Do sự tương tác độc đáo của nó với các chất ma túy khác, hỉ lai chi có ảnh hưởng sâu sắc đến quá trình cai nghiện. Khi được dùng cho những bệnh nhân sắp cai nghiện opioid, hỉ lai chi làm giảm cơn nghiện thực sự và giảm thiểu các triệu chứng cai nghiện, trong nhiều trường hợp còn tốt hơn so với các loại thuốc thông thường được dùng để cai nghiện.

Tương tự như vậy, hỉ lai chi làm giảm cơn nghiện rượu và làm giảm cảm giác cai nghiện của những người nghiện rượu khi ngừng uống rượu.

3 dạng hỉ lai chi thường gặp là bột, nhựa và các sản phẩm bổ sung. Dạng nhựa là dạng hỉ lai chi nguyên chất. Dùng một phần nhỏ (thường có kích thước bằng hạt gạo hoặc hạt đậu) và hòa vào nước là phương pháp đơn giản nhất để uống hỉ lai chi hàng ngày, tuy nhiên vị của nó hơi khó uống.

Ngoài ra, hỉ lai chi là thành phần quan trọng trong nhiều loại sản phẩm bổ sung. Tùy vào mỗi sản phẩm cụ thể mà nhà sản xuất sẽ có những khuyến cáo riêng về liều lượng. Hãy luôn đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi dùng.

Các báo cáo về các cảnh báo khác nhau liên quan đến hỉ lai chi không nhất quán. Tuy nhiên, điều quan trọng là phải nhận ra một số vấn đề có thể xảy ra liên quan đến dược liệu này. Trước hết, 2 nhược điểm có thể xảy ra bao gồm sự hiện diện của kim loại nặng và khả năng ảnh hưởng xấu đến huyết áp ở liều lượng lớn. 

Hỉ lai chi chưa được lọc có thể chứa một số loại nấm nguy hiểm và đây là một phần nguyên nhân dẫn đến các vấn đề về kim loại nặng.

Điều đáng nói là loại khoáng chất dược liệu này vẫn đang trong giai đoạn đầu của nghiên cứu khoa học, rất nhiều nghiên cứu vẫn còn ở giai đoạn sơ khai.

Để có kết quả tốt nhất, chúng ta chỉ nên mua hỉ lai chi từ những nguồn đáng tin cậy. Chúng ta cũng nên tham khảo ý kiến ​​​​chuyên gia chăm sóc sức khỏe nếu không may gặp bất kỳ phản ứng bất lợi nào.

BS. Nguyễn Thùy Ngân (Thọ Xuân Đường)