Tác dụng của hoa dành dành và tinh dầu hoa dành dành

Hầu hết chúng ta đều biết hoa dành dành là những bông hoa lớn, màu trắng và có mùi rất thơm. Nhưng chúng ta có biết rằng hoa, rễ và lá của hoa dành dành cũng có lịch sử lâu đời trong Y học cổ truyền không? Hãy cùng tìm hiểu.

Cây dành dành là thành viên của họ thực vật Rubiaceae và có nguồn gốc từ một số vùng của Châu Á và Quần đảo Thái Bình Dương, bao gồm Trung Quốc và Nhật Bản. Ngày nay, chiết xuất ethanol từ quả và hoa dành dành vẫn được sử dụng theo nhiều cách trong y học thảo dược và liệu pháp hương thơm. Có hơn 250 loại cây dành dành khác nhau, một trong số đó được gọi là Gardenia jasminoides Ellis, loại chủ yếu được sử dụng để làm tinh dầu.

Hoa dành dành đã được chứng minh là có nhiều tác dụng, bao gồm cả việc đóng vai trò như một chất kháng khuẩn, giảm đau, kháng nấm, lợi tiểu, sát trùng, giải độc, tăng cường tiêu hóa và chống co thắt tự nhiên. Công dụng của tinh dầu dành dành gồm chống lại căng thẳng, thoa lên da để điều trị vết thương.

Loại chiết xuất phổ biến nhất được sử dụng cho mục đích y học là tinh dầu dành dành, có nhiều công dụng như chống nhiễm trùng và khối u. Do mùi hoa nồng, quyến rũ và khả năng thúc đẩy sự thư giãn, nó cũng được sử dụng để làm kem dưỡng da, nước hoa, sữa tắm và nhiều ứng dụng tại chỗ khác.

Người ta tin rằng theo truyền thống, hoa dành dành trắng tượng trưng cho sự trong trắng, tình yêu, lòng tận tụy, sự tin tưởng và sự tinh tế. Đó là lý do tại sao chúng vẫn thường được đưa vào bó hoa cưới và được sử dụng làm đồ trang trí trong những dịp đặc biệt.

Lợi ích và công dụng của dành dành

Dành dành và tinh dầu dành dành để điều trị các vấn đề như:

Tổn thương do gốc tự do và sự hình thành khối u, nhờ hoạt động chống hình thành mạch máu.
Nhiễm trùng, bao gồm nhiễm trùng đường tiết niệu và bàng quang.
Kháng insulin, không dung nạp glucose, béo phì và các yếu tố nguy cơ khác liên quan đến bệnh tiểu đường và bệnh tim.
Trào ngược axit, nôn mửa, hội chứng ruột kích thích và các vấn đề tiêu hóa khác.
Trầm cảm và lo âu.
Mệt mỏi và sương mù não.
Áp xe.
Co thắt cơ.
Sốt.
Đau bụng kinh.
Đau đầu.
Ham muốn tình dục thấp.
Sản xuất sữa kém ở phụ nữ cho con bú.
Vết thương chậm lành.
Tổn thương gan, bệnh gan và vàng da.
Có máu trong nước tiểu hoặc phân có máu.

Những hợp chất hoạt tính nào mang lại tác dụng có lợi của chiết xuất hoa dành dành?

Các nghiên cứu đã phát hiện ra rằng cây dành dành chứa ít nhất 20 hoạt chất, bao gồm một số chất chống oxy hóa mạnh. Một số hợp chất đã được phân lập từ hoa ăn được của cây dành dành dại J. Ellis bao gồm benzyl và phenyl acetate, linalool, terpineol, axit ursolic, rutin, stigmasterol, crociniridoid (coumaroylshanzhiside, butylgardenoside, methoxygenipin) và phenylpropanoid glucoside (gardenoside B và geniposide).

Dưới đây là một số lợi ích về mặt y học mà hoa, chiết xuất và tinh dầu dành dành:

Giúp chống lại các bệnh viêm nhiễm và béo phì

Tinh dầu dành dành chứa nhiều chất chống oxy hóa chống lại tổn thương do gốc tự do, cộng với 2 hợp chất gọi là geniposide và genipin đã được chứng minh là có tác dụng chống viêm. Người ta thấy rằng nó cũng có thể giúp giảm cholesterol cao, kháng insulin/không dung nạp glucose và tổn thương gan, có khả năng bảo vệ chống lại bệnh tiểu đường, bệnh tim và bệnh gan.

Một số nghiên cứu cũng tìm thấy bằng chứng cho thấy cây dành dành có thể có hiệu quả trong việc giảm béo phì, đặc biệt là khi kết hợp với tập thể dục và chế độ ăn uống lành mạnh. Một nghiên cứu năm 2014 được công bố trên Tạp chí Dinh dưỡng và Hóa sinh Tập thể dục nêu rõ, “Geniposide, một trong những thành phần chính của cây dành dành, được biết đến là có hiệu quả trong việc ức chế tăng cân cũng như cải thiện mức lipid bất thường, mức insulin cao, tình trạng không dung nạp glucose và kháng insulin.”

Có thể giúp giảm trầm cảm và lo âu

Mùi hương của hoa dành dành được biết đến với tác dụng thúc đẩy sự thư giãn và giúp những người đang cảm thấy căng thẳng giải tỏa căng thẳng. Trong Y học cổ truyền, hoa dành dành được đưa vào liệu pháp hương thơm và các công thức thảo dược được sử dụng để điều trị các rối loạn tâm trạng, bao gồm trầm cảm, lo lắng và bồn chồn. Một nghiên cứu của Đại học Y học Trung Quốc Nam Kinh được công bố trên Tạp chí Y học bổ sung và thay thế dựa trên bằng chứng đã phát hiện ra rằng chiết xuất dành dành (Gardenia jasminoides Ellis) đã chứng minh tác dụng chống trầm cảm nhanh chóng thông qua việc tăng cường tức thời biểu hiện yếu tố dinh dưỡng thần kinh có nguồn gốc từ não (BDNF) trong hệ thống limbic (trung tâm cảm xúc của não). Phản ứng chống trầm cảm bắt đầu khoảng 2 giờ sau khi dùng.

Giúp làm dịu đường tiêu hóa

Các thành phần được phân lập từ dành dành bao gồm axit ursolic và genipin, đã được chứng minh là có hoạt tính chống viêm dạ dày, hoạt tính chống oxy hóa và khả năng trung hòa axit giúp bảo vệ chống lại một số vấn đề về đường tiêu hóa. Nghiên cứu được tiến hành tại Viện nghiên cứu tài nguyên thực vật của Đại học Phụ nữ Duksung ở Seoul, Hàn Quốc và được công bố trên Tạp chí Độc chất học Thực phẩm và Hóa học, phát hiện ra rằng genipin và axit ursolic có thể hữu ích trong việc điều trị và/hoặc bảo vệ viêm dạ dày, trào ngược axit, loét, tổn thương và nhiễm trùng do tác động của H. pylori.

Genipin cũng đã được chứng minh là có tác dụng hỗ trợ tiêu hóa chất béo bằng cách tăng cường sản xuất một số loại enzyme nhất định. Theo nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Hóa học Nông nghiệp và Thực phẩm và được tiến hành tại Khoa Khoa học và Công nghệ Thực phẩm và Phòng thí nghiệm Kính hiển vi Điện tử của Đại học Nông nghiệp Nam Kinh ở Trung Quốc, nó dường như cũng hỗ trợ các quá trình tiêu hóa khác ngay cả trong môi trường đường tiêu hóa có độ pH “không ổn định”.

Chống nhiễm trùng và bảo vệ vết thương

Hoa dành dành chứa nhiều hợp chất kháng khuẩn, chống oxy hóa và kháng virus tự nhiên. Để chống lại cảm lạnh, nhiễm trùng đường hô hấp/xoang và nghẹt mũi, hãy thử hít tinh dầu hoa dành dành, xoa lên ngực hoặc sử dụng một ít trong máy khuếch tán hoặc máy xông hơi mặt.

Một lượng nhỏ tinh dầu có thể được pha trộn với dầu nền và thoa lên da để chống nhiễm trùng và thúc đẩy quá trình chữa lành. Chỉ cần trộn dầu với dầu dừa và thoa lên vết thương, vết trầy xước, vết bầm tím.

Có thể giúp giảm mệt mỏi và đau đớn

Chiết xuất hoa dành dành, dầu và trà được sử dụng để chống lại cơn đau, nhức và khó chịu liên quan đến chứng đau đầu, đau bụng kinh, viêm khớp, chấn thương bao gồm bong gân và chuột rút cơ . Nó cũng có một số đặc tính kích thích nhất định thậm chí có thể giúp nâng cao tâm trạng và tăng cường nhận thức. Người ta thấy rằng nó có thể cải thiện lưu thông, giảm viêm và giúp cung cấp nhiều oxy và chất dinh dưỡng hơn cho các bộ phận của cơ thể cần chữa lành. Vì lý do này, theo truyền thống, nó được dùng cho những người đang chống lại chứng đau mãn tính, mệt mỏi và nhiều bệnh khác nhau.

Một nghiên cứu trên động vật đã xác minh được tác dụng giảm đau. Khi các nhà nghiên cứu sử dụng ozone và gardenoside, một hợp chất trong quả dành dành, “kết quả chứng minh rằng việc điều trị kết hợp ozone và gardenoside làm tăng ngưỡng rút cơ học và thời gian tiềm ẩn rút nhiệt, do đó xác nhận tác dụng giảm đau của chúng”.

Có thể giúp cải thiện nhận thức và bảo vệ trí nhớ

Một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Y học Tự nhiên Trung Quốc phát hiện ra rằng chiết xuất từ cây dành dành giúp cải thiện trí nhớ, đặc biệt là ở những người lớn tuổi bị suy giảm trí nhớ, bao gồm cả những người mắc bệnh Alzheimer. Trong nghiên cứu, hai thành phần chính được tìm thấy trong chiết xuất từ cây dành dành, geniposide và gardenoside, dường như giúp ức chế sự biểu hiện của các gen liên quan đến miễn dịch trong não, nghĩa là chúng có tác dụng chống viêm, giải quyết các cơ chế tiềm ẩn của tình trạng suy giảm trí nhớ.

Sử dụng trong y học cổ truyền

Trong y học cổ truyền, quả dành dành được gọi là chi tử hoặc sơn chi tử. Chi tử có đặc tính mạnh, đắng và lạnh giúp bảo vệ tâm, phế và vị. Chi tử có tác dụng lên kinh Tam tiêu. Chi tử được sử dụng để giúp hạ huyết áp, cầm máu, điều trị chứng mất ngủ, điều trị nhiễm trùng đường tiết niệu, giảm sưng và bầm tím do chấn thương và làm giảm đau liên quan đến bong gân và áp xe. Các bác sĩ Đông y khuyên dùng liều lượng khoảng 3 - 12g mỗi ngày. Bột dành dành khô, trà hoặc chiết xuất đều có thể dùng để uống. Cũng có thể bôi trực tiếp lên da.

Dành dành được gọi bằng nhiều tên khác nhau trong y học Ayurvedic như Dakamali và Nahi Hingu. Nó được sử dụng để giúp điều trị các tình trạng, bao gồm sốt, khó tiêu, vết thương, bệnh ngoài da và đau bụng. Nó được cho là có vị cay, đắng và khô. Những đặc tính này được cho là giúp tiêu hóa và giảm nhiệt và ẩm ướt.

Cách dùng

Tinh dầu dành dành: Tinh dầu được tạo ra bằng cách chiết xuất các thành phần hoạt tính có trong axit dễ bay hơi của cây. Cánh hoa từ hoa thường là nguồn chiết xuất và tinh dầu, mặc dù lá và rễ cũng có thể được sử dụng. Tinh dầu dành dành có thể được khuếch tán trong nhà, thoa tại chỗ lên da khi pha loãng với dầu nền hoặc thêm vào bồn tắm, kem dưỡng da, xịt toàn thân và nước hoa. Tinh dầu có mùi thơm nhẹ nhàng, ngọt ngào và hương hoa. Để sử dụng dầu trên da và tóc, chúng ta nên kết hợp nó với dầu dừa, jojoba hoặc hạnh nhân để tăng cường khả năng hấp thụ và bổ sung độ ẩm. Để sử dụng nó để giảm căng thẳng, hãy thử nhỏ vài giọt vào bồn tắm hoặc khuếch tán khắp phòng trước khi đi ngủ.

Trà hoa dành dành: Trà hoa dành dành, có vị ngọt nhẹ và tác dụng lợi tiểu tự nhiên, có thể được làm bằng hoa khô. Chúng ta cũng có thể thêm các loại thảo mộc khác vào trà để tăng cường lợi ích, như hương thảo, kinh giới, húng quế và cỏ xạ hương.

Lưu ý

Các tác dụng phụ tiềm ẩn liên quan đến việc sử dụng hoa dành dành hoặc tinh dầu có thể bao gồm chán ăn, tiêu chảy, kích ứng và viêm da, và có thể gây biến chứng ở phụ nữ mang thai/ cho con bú và trẻ em.

Mặc dù tinh dầu đã được sử dụng trong nhiều năm để hỗ trợ sản xuất sữa ở các bà mẹ đang cho con bú, nhưng vẫn chưa có nhiều nghiên cứu chứng minh rằng nó luôn an toàn cho phụ nữ mang thai hoặc cho con bú. Vì chưa có đủ thông tin về tác dụng tiềm ẩn của cây dành dành trong thời kỳ mang thai hoặc cho con bú, hãy thận trọng và cân nhắc tham khảo ý kiến bác sĩ trước.

BS. Nguyễn Thùy Ngân (Thọ Xuân Đường)