Bất kì đối tượng nào cũng có thể gặp phải tình trạng hạ đường huyết, đặc biệt là người mắc đái tháo đường lâu năm. Đây là một biến chứng nguy hiểm nếu không được phát hiện và điều trị đúng cách. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn tìm hiểu thêm về những lưu ý và cách xử trí hạ đường huyết đột ngột.
Định nghĩa hạ đường huyết
Hạ đường huyết là tình trạng xảy ra khi lượng đường (glucose) trong máu của cơ thể giảm và quá thấp. Lượng đường trong máu dưới 70 mg/dL (3,9 mmol/L) được coi là thấp.
Lượng đường trong máu ở hoặc dưới mức này có thể gây hại. Đường được giải phóng từ thức ăn và sẽ được máu đưa đến các cơ quan để cung cấp năng lượng. Đây gần như là nguồn nhiên liệu quan trọng, giúp hệ thần kinh và não bộ duy trì hoạt động. Khi nồng độ đường huyết quá thấp, các chức năng của cơ thể cũng bị ảnh hưởng không ít.
Nguyên nhân hạ đường huyết
Insulin là một loại hormone được tạo ra bởi tuyến tụy. Insulin là cần thiết để di chuyển glucose vào các tế bào, nơi nó được lưu trữ hoặc sử dụng làm năng lượng. Nếu không có đủ insulin, glucose sẽ tích tụ trong máu thay vì đi vào tế bào. Điều này dẫn đến các triệu chứng của bệnh tiểu đường .
Lượng đường trong máu thấp xảy ra do bất kỳ điều nào sau đây:
-
Đường (glucose) trong cơ thể bạn được sử dụng hết quá nhanh;
-
Cơ thể sản xuất glucose quá thấp hoặc nó được giải phóng vào máu quá chậm;
-
Quá nhiều insulin trong máu.
Lượng đường trong máu thấp là phổ biến ở những người mắc
bệnh tiểu đường đang dùng insulin hoặc một số loại thuốc khác để kiểm soát bệnh tiểu đường của họ. Tuy nhiên, nhiều loại thuốc tiểu đường khác không gây hạ đường huyết.
Tập thể dục cũng có thể dẫn đến lượng đường trong máu thấp ở những người dùng insulin để điều trị bệnh tiểu đường.
Trẻ sinh ra từ những bà mẹ mắc bệnh tiểu đường có thể bị giảm lượng đường trong máu nghiêm trọng ngay sau khi sinh.
Ở những người không mắc bệnh tiểu đường, lượng đường trong máu thấp có thể do:
-
Uống rượu;
-
Insulinoma, một khối u hiếm gặp trong tuyến tụy sản xuất quá nhiều insulin;
-
Thiếu hormone, chẳng hạn như cortisol, hormone tăng trưởng hoặc hormone tuyến giáp;
-
Suy tim, thận hoặc gan nặng;
-
Nhiễm trùng ảnh hưởng đến toàn bộ cơ thể (nhiễm trùng huyết);
-
Một số loại phẫu thuật giảm cân (thường là 5 năm trở lên sau phẫu thuật);
-
Thuốc không dùng để điều trị bệnh tiểu đường (một số loại thuốc kháng sinh hoặc thuốc tim).
Triệu chứng
Các triệu chứng bạn có thể gặp khi lượng đường trong máu quá thấp bao gồm:
-
Nhìn đôi hoặc nhìn mờ;
-
Nhịp tim nhanh hoặc đập thình thịch;
-
Cảm thấy cáu kỉnh hoặc hành động hung hăng;
-
Cảm thấy lo lắng;
-
Đau đầu;
-
Đói;
-
Co giật;
-
Run rẩy;
-
Đổ mồ hôi;
-
Ngứa ran hoặc tê da;
-
Mệt mỏi hoặc suy nhược;
-
Khó ngủ;
-
Sương mù não.
Ở nhiều người mắc bệnh tiểu đường, lượng đường trong máu thấp gây ra các triệu chứng gần như giống nhau mỗi khi nó xảy ra. Không phải ai cũng cảm thấy các triệu chứng lượng đường trong máu thấp theo cùng một cách.
Một số triệu chứng, chẳng hạn như đói hoặc đổ mồ hôi, xảy ra khi lượng đường trong máu chỉ hơi thấp. Các triệu chứng nghiêm trọng hơn, chẳng hạn như suy nghĩ không rõ ràng hoặc co giật, xảy ra khi lượng đường trong máu thấp hơn nhiều (dưới 40 mg/dL hoặc 2,2 mmol/L).
Ngay cả khi bạn không có triệu chứng, lượng đường trong máu của bạn vẫn có thể quá thấp (được gọi là hạ đường huyết không nhận thức được). Bạn thậm chí có thể không biết mình bị hạ đường huyết cho đến khi ngất xỉu, lên cơn co giật hoặc hôn mê. Nếu bạn bị tiểu đường, hãy hỏi nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe của bạn xem việc đeo máy theo dõi đường huyết liên tục có thể giúp bạn phát hiện khi nào lượng đường trong máu của bạn xuống quá thấp để giúp ngăn ngừa trường hợp cấp cứu y tế hay không. Một số máy theo dõi đường huyết liên tục có thể cảnh báo cho bạn và những người khác mà bạn chỉ định khi lượng đường trong máu của bạn giảm xuống dưới mức đã đặt.
Nếu bạn bị tiểu đường, việc kiểm soát tốt lượng đường trong máu của bạn có thể giúp ngăn ngừa lượng đường trong máu thấp. Nói chuyện với bác sĩ của bạn nếu bạn không chắc chắn về nguyên nhân và triệu chứng của lượng đường trong máu thấp.
Cách xử trí hạ đường huyết đột ngột
Hạ đường huyết đột ngột ít để lại biến chứng nghiêm trọng nếu biết xử trí đúng cách. Do đó, bạn nên trang bị đầy đủ kiến thức để kịp ứng phó trong những tình huống nguy cấp.
Với các trường hợp nhẹ
Thông thường, bạn có thể tự xử trí hạ đường huyết tại nhà. Bác sĩ đưa ra các bước như sau:
-
Bước 1: Uống hoặc ăn đồ ngọt – 1 ly nước trái cây hoặc nước ngọt có ga (loại không dùng cho ăn kiêng), 1 muỗng cà phê đường hoặc 3 – 6 viên glucose;
-
Bước 2: Đo đường huyết sau 10 – 15 phút – nếu mức đường huyết > 70 mg/dL, tiếp tục bước 3. Nếu vẫn không đạt, lặp lại bước 1;
-
Bước 3: Ăn bữa chính nếu đã đến giờ ăn (nên chứa tinh bột chuyển hóa chậm như gạo trắng, bánh mì,…). Hoặc bạn có thể ăn nhẹ bằng một lát bánh mì, vài chiếc bánh quy hoặc 1 ly sữa bò.
Bạn không cần đến sự trợ giúp của nhân viên y tế nếu đã cảm thấy khỏe hơn. Tuy nhiên, hãy thông báo với bác sĩ nếu bạn thường xuyên có các triệu chứng hạ đường huyết.
Nếu bị mất nhận thức
Người nhà bệnh nhân nên tuân thủ quy trình sau:
-
Bước 1: Đặt bệnh nhân nằm thẳng, không để bất cứ thứ gì trong miệng bệnh nhân để tránh bị nghẹn;
-
Bước 2: Gọi cấp cứu nếu không có sẵn bút tiêm glucagon, hoặc người nhà không biết cách dùng bút;
-
Bước 3: Dùng bút tiêm glucagon ngay lập tức nếu có sẵn;
-
Bước 4: Nếu bệnh nhân tỉnh sau 10 phút tiêm thuốc, chuyển qua bước 5. Nếu không, người nhà cần gọi cấp cứu;
-
Bước 5: Cho bệnh nhân ăn thức ăn có carbohydrate sau khi đã tỉnh hoàn toàn.
Bạn cần thông báo với bác sĩ nếu đã từng bị hạ đường huyết nặng đến mức mất ý thức.
Nếu bệnh nhân bị co giật
Bác sĩ đưa hướng dẫn như sau:
-
Đặt bệnh nhân nằm trên vật mềm, tránh xa các vật nguy hiểm như bếp,…
-
Gọi cấp cứu nếu cơn co giật kéo dài hơn 5 phút;
-
Sau khi ngừng co giật, cho bệnh nhân ăn nhẹ.
Bạn cần thông báo với nhân viên y tế nếu đã từng trải qua tình trạng co giật khi hạ đường huyết đột ngột.
Phòng ngừa hạ đường huyết
Nếu bạn bị tiểu đường
Thực hiện theo kế hoạch quản lý bệnh tiểu đường mà bạn và bác sĩ đã thống nhất. Nếu bạn đang dùng thuốc mới, thay đổi lịch trình ăn uống hoặc dùng thuốc hoặc thêm bài tập mới, hãy nói chuyện với bác sĩ chăm sóc sức khỏe của bạn về những thay đổi này có thể ảnh hưởng đến việc kiểm soát bệnh tiểu đường và nguy cơ hạ đường huyết của bạn như thế nào.
Tìm hiểu các dấu hiệu và triệu chứng bạn gặp phải với lượng đường trong máu thấp. Điều này có thể giúp bạn xác định và điều trị hạ đường huyết trước khi nó xuống quá thấp. Thường xuyên kiểm tra lượng đường trong máu của bạn sẽ cho bạn biết khi nào lượng đường trong máu của bạn đang xuống thấp.
Máy theo dõi đường huyết liên tục (CGM) là một lựa chọn tốt cho một số người. CGM có một sợi dây nhỏ được luồn dưới da có thể gửi chỉ số đường huyết đến máy thu. Nếu lượng đường trong máu giảm quá thấp, một số kiểu máy CGM sẽ cảnh báo bạn bằng chuông báo.
Một số máy bơm insulin hiện được tích hợp với CGM và có thể ngừng cung cấp insulin khi lượng đường trong máu giảm quá nhanh để giúp ngăn ngừa hạ đường huyết.
Hãy chắc chắn rằng bạn luôn mang theo carbohydrate tác dụng nhanh, chẳng hạn như nước trái cây, kẹo cứng hoặc viên nén glucose để bạn có thể điều trị lượng đường trong máu đang giảm trước khi nó xuống thấp đến mức nguy hiểm.
Nếu bạn không bị tiểu đường
Đối với các đợt hạ đường huyết tái phát, ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày là một biện pháp dự phòng để giúp ngăn lượng đường trong máu xuống quá thấp. Tuy nhiên, cách tiếp cận này không được khuyên dùng như một chiến lược dài hạn.
Nếu hoạt động nhiều hơn hàng ngày hay tập thể dục nhiều hơn bạn nên ăn nhẹ trước khi hoạt động
Bạn phải để ý nhận biết những dấu hiệu hạ đường huyết để có thể xử trí sớm.
Khám bệnh định kỳ tại các cơ sở y tế để được chẩn đoán và có biện pháp điều trị các bệnh lý gây hạ đường huyết.
BS. Đỗ Nguyệt Thanh (Thọ Xuân Đường)