Co giật mí mắt khi nào là bất thường?

Co giật mí mắt là một hiện tượng mà rất nhiều người trong chúng ta đã từng trải qua ít nhất một lần trong đời. Đây là tình trạng mí mắt đột ngột co thắt lại một cách không tự chủ, có thể xảy ra ở mí trên hoặc mí dưới, thường lặp đi lặp lại trong thời gian ngắn. Dù phần lớn các trường hợp không gây nguy hiểm, hiện tượng này đôi khi vẫn khiến nhiều người gặp phải cảm thấy bối rối hoặc khó chịu, thậm chí lo lắng nếu xảy ra thường xuyên hoặc kéo dài. Nhiều người mô tả cảm giác giống như có gì đó nhấp nháy liên tục ở vùng mí mắt mà không thể kiểm soát. Thực tế, hiện tượng này chủ yếu liên quan đến hoạt động bất thường của các cơ quanh mắt, nhưng cũng có thể là dấu hiệu cảnh báo về tình trạng sức khỏe nghiêm trọng hơn cần được lưu ý. Thông thường, những cơn co giật mí mắt chỉ diễn ra trong vài giây hoặc một, hai phút rồi biến mất, tuy nhiên cũng có những người gặp tình trạng này kéo dài cả ngày hoặc nhiều ngày liền. Cường độ co giật cũng rất khác nhau, có người chỉ cảm thấy giật nhẹ như nháy mắt, nhưng cũng có người cảm thấy giật mạnh đến mức phải nhắm mắt lại trong chốc lát. Điều đáng nói là bạn không thể đoán trước được khi nào hiện tượng này sẽ xuất hiện hoặc chấm dứt. Chính vì thế, nó gây ra không ít phiền toái trong sinh hoạt và công việc hàng ngày, nhất là khi đang lái xe, làm việc trước máy tính hoặc giao tiếp với người khác. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng co giật mí mắt có thể đến từ nhiều yếu tố khác nhau. Một trong những lý do phổ biến nhất là do thiếu ngủ kéo dài. Khi bạn không ngủ đủ giấc, cơ thể trở nên mệt mỏi, hệ miễn dịch suy yếu và hệ thần kinh dễ bị rối loạn. Biểu hiện rõ ràng nhất của tình trạng thiếu ngủ thường thể hiện ở đôi mắt với vẻ ngoài lờ đờ, trông mệt mỏi và thường kèm theo hiện tượng mí mắt giật giật. Việc ngủ đủ và đúng giờ không chỉ giúp bạn cảm thấy tỉnh táo hơn mà còn góp phần làm giảm tần suất xuất hiện của hiện tượng co giật mí mắt.

Căng thẳng, áp lực công việc hay các vấn đề trong cuộc sống cá nhân cũng có thể dẫn đến hiện tượng này. Khi bạn phải đối mặt với nhiều lo lắng trong thời gian dài, cơ thể sẽ phản ứng lại thông qua nhiều cách, trong đó mắt là một trong những bộ phận nhạy cảm dễ bị ảnh hưởng. Nhiều người khi căng thẳng quá mức sẽ có biểu hiện thở dài thường xuyên, cảm thấy uể oải, dễ cáu gắt và không thể tập trung. Cùng với những dấu hiệu đó, co giật mí mắt xuất hiện như một phản ứng sinh lý bình thường của cơ thể trước sự mệt mỏi kéo dài. Việc sử dụng các chất kích thích như cà phê, rượu bia hay thuốc lá cũng được ghi nhận là nguyên nhân gây nên tình trạng này. Những chất này có thể tác động đến hệ thần kinh, làm tăng nhịp tim và thúc đẩy hoạt động trao đổi chất trong cơ thể. Khi hệ thần kinh bị kích thích quá mức, các cơ, đặc biệt là cơ vùng mí mắt, có thể phản ứng lại bằng cách co thắt không kiểm soát. Nếu bạn uống quá nhiều cà phê mỗi ngày, hoặc sử dụng rượu bia, thuốc lá thường xuyên, hãy thử giảm dần và quan sát xem hiện tượng co giật mí mắt có cải thiện hay không. Bên cạnh đó, sự thiếu hụt dinh dưỡng cũng là một yếu tố đáng lưu tâm. Cơ thể khi không được cung cấp đầy đủ các chất cần thiết như vitamin B12, magie, kali,… có thể gây ra nhiều rối loạn, trong đó bao gồm cả tình trạng giật mí mắt. Vitamin B12 đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe của hệ thần kinh, còn magie giúp các cơ hoạt động ổn định. Khi thiếu hụt các dưỡng chất này, cơ có xu hướng co lại bất thường hoặc dễ bị kích thích hơn so với bình thường. Không chỉ dừng lại ở nguyên nhân do lối sống sinh hoạt, một số bệnh lý liên quan đến mắt cũng có thể dẫn đến tình trạng mí mắt giật liên tục. Những người bị viêm kết mạc mắt, viêm bờ mi, khô mắt hoặc tiếp xúc nhiều với bụi bẩn, ánh sáng mạnh thường xuyên có nguy cơ bị co giật mí mắt cao hơn. Ngoài ra, một số tình trạng bệnh lý nặng hơn như liệt dây thần kinh mặt, loạn trương lực cơ, bệnh Parkinson hoặc tác dụng phụ của thuốc điều trị cũng có thể biểu hiện qua hiện tượng này. Trong những trường hợp như vậy, người bệnh không chỉ bị giật mí mắt mà còn kèm theo các biểu hiện khác như giật cơ mặt, khó nói, khó cử động hoặc cảm giác tê bì.

Có một số dạng co giật mí mắt phổ biến mà nhiều người thường gặp. Trong đó, dạng nhẹ nhất là Myokymia – hiện tượng co giật nhẹ ở mí mắt, có thể diễn ra trong vài giờ hoặc kéo dài một ngày rồi tự hết. Loại này thường không gây ảnh hưởng lớn đến cuộc sống và thường liên quan đến các nguyên nhân đơn giản như thiếu ngủ, căng thẳng hoặc sử dụng thiết bị điện tử quá nhiều. Một dạng nghiêm trọng hơn là co giật cơ quanh mắt lành tính hay còn gọi là BEB. Trong trường hợp này, các cơ xung quanh mắt không chỉ co giật nhẹ mà có thể giật liên tục khiến mắt khó mở, ảnh hưởng nghiêm trọng đến tầm nhìn và sinh hoạt hằng ngày. Người bệnh có thể bị giật cả lông mày, mí mắt và phần cơ ở hai bên má. Hiện tượng này có xu hướng trở nên nghiêm trọng theo thời gian và cần được điều trị kịp thời. Dạng cuối cùng là co giật cơ nửa mặt hay Hemifacial spasm, xảy ra khi một bên cơ mặt, bao gồm cả mí mắt, miệng, má bị co giật. Đây là hiện tượng thường do sự chèn ép hoặc kích thích dây thần kinh mặt gây ra, khiến cả nửa mặt hoạt động không đồng đều, gây mất thẩm mỹ và ảnh hưởng nặng nề đến giao tiếp. Về mức độ nguy hiểm, đa số các trường hợp co giật mí mắt là lành tính và sẽ tự hết sau một thời gian ngắn. Tuy nhiên, nếu tình trạng này kéo dài và đi kèm với các dấu hiệu bất thường khác như đau đầu, giật cơ lan rộng, tê liệt cơ mặt,… thì không nên chủ quan. Trong một số trường hợp hiếm gặp, đây có thể là dấu hiệu của các bệnh lý thần kinh nghiêm trọng và cần được thăm khám ngay để được chẩn đoán chính xác. Một số biến chứng có thể xảy ra nếu tình trạng co giật mí mắt bắt nguồn từ các rối loạn thần kinh hoặc tổn thương hệ thần kinh trung ương. Ví dụ như liệt dây thần kinh mặt khiến một phần cơ mặt mất khả năng hoạt động, hoặc loạn trương lực cơ làm cho các nhóm cơ co rút không kiểm soát. Bệnh đa xơ cứng là một rối loạn khác cũng có thể đi kèm hiện tượng này, làm ảnh hưởng đến cả nhận thức và khả năng vận động của người bệnh. Ngoài ra, hội chứng Tourette hay bệnh Parkinson cũng là những bệnh lý có thể đi kèm triệu chứng co giật cơ mặt, bao gồm cả mí mắt.

Việc chẩn đoán chính xác tình trạng co giật mí mắt cần được thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa. Thông thường, bác sĩ sẽ tiến hành khám lâm sàng, hỏi kỹ về tiền sử sức khỏe, thói quen sinh hoạt, sau đó kiểm tra kỹ vùng mắt bằng thiết bị chuyên dụng. Trong một số trường hợp phức tạp, người bệnh có thể được chỉ định chụp cộng hưởng từ (MRI) hoặc xét nghiệm máu để loại trừ các bệnh lý nền nghiêm trọng khác. Về điều trị, phần lớn trường hợp co giật mí mắt không cần dùng thuốc hay can thiệp y tế. Thay vào đó, việc thay đổi lối sống, nghỉ ngơi hợp lý, giảm căng thẳng, tránh sử dụng các chất kích thích và bảo vệ mắt khỏi tác động của môi trường là những giải pháp đơn giản nhưng hiệu quả. Bạn có thể cho mắt nghỉ ngơi thường xuyên nếu làm việc trước màn hình máy tính, ngủ đủ giấc mỗi đêm, sử dụng khăn ấm chườm lên mắt để thư giãn hoặc dùng thuốc nhỏ mắt không kê đơn để làm dịu cảm giác khô rát. Trong một số ít trường hợp, nếu co giật mí mắt nghiêm trọng hoặc kéo dài không dứt, bác sĩ có thể cân nhắc đến việc tiêm botox hoặc phẫu thuật để loại bỏ nhóm cơ co thắt. Về mặt phòng ngừa, việc bổ sung các chất dinh dưỡng cần thiết trong khẩu phần ăn hàng ngày đóng vai trò rất quan trọng. Những thực phẩm giàu magie như bí đỏ, khoai tây, rau xanh đậm, các loại hạt có thể giúp cơ thể duy trì hoạt động ổn định của cơ và thần kinh. Bên cạnh đó, bạn cũng nên đeo kính râm khi ra đường để bảo vệ mắt khỏi ánh nắng gắt và khói bụi, ngủ đúng giờ, hạn chế sử dụng điện thoại hoặc máy tính trước khi ngủ. Việc không sử dụng rượu, thuốc lá và cà phê cũng góp phần làm giảm nguy cơ co giật mí mắt. Thêm vào đó, luyện tập yoga hoặc các bài thể dục nhẹ nhàng giúp thư giãn tinh thần cũng là một cách hiệu quả để ngăn ngừa hiện tượng này. Cuối cùng, nhiều người thắc mắc rằng u não có thể gây co giật mí mắt hay không. Câu trả lời là u não có thể gây ra hiện tượng co giật, nhưng hiếm khi chỉ biểu hiện bằng triệu chứng mí mắt giật. Nếu có, tình trạng này thường đi kèm với các biểu hiện khác như đau đầu kéo dài, chóng mặt, rối loạn thị lực hoặc thay đổi nhận thức. Ngoài ra, thiếu hụt vitamin B12 hay magie cũng là nguyên nhân phổ biến khiến mí mắt giật, vì đây là những dưỡng chất thiết yếu cho hoạt động của hệ thần kinh và cơ bắp.

Tóm lại, co giật mí mắt là hiện tượng phổ biến và thường không đáng lo ngại. Tuy nhiên, khi tình trạng này kéo dài hoặc xuất hiện kèm theo các dấu hiệu bất thường khác, người bệnh nên thăm khám chuyên khoa để xác định chính xác nguyên nhân. Việc duy trì lối sống lành mạnh, ngủ đủ giấc, giảm căng thẳng và bổ sung dinh dưỡng hợp lý không chỉ giúp cải thiện triệu chứng mà còn phòng ngừa được nhiều vấn đề sức khỏe khác liên quan đến mắt và thần kinh.

Theo y học cổ truyền, hiện tượng này không chỉ đơn thuần do mệt mỏi, thiếu ngủ hay căng thẳng như quan điểm của y học hiện đại, mà còn bắt nguồn từ sự rối loạn trong vận hành khí huyết và chức năng của tạng phủ, đặc biệt là tâm và phế. Khi tâm và phế cùng suy yếu – hay còn gọi là tâm phế lưỡng hư – cơ thể sẽ mất đi sự điều hòa khí huyết, khiến cho khí không đủ để vận hành, huyết không được nuôi dưỡng, dẫn đến các biểu hiện như mệt mỏi, hồi hộp, thở ngắn, mất ngủ, lo âu và cả tình trạng cơ thịt co giật nhẹ, tiêu biểu là vùng mí mắt. Đồng thời, khí hư cũng gây trở ngại trong quá trình vận chuyển tân dịch, khiến đàm thấp tích tụ sinh ra hiện tượng đàm khí thượng xung – tức đàm và khí nghịch lên trên, xâm nhập vào các kinh lạc vùng đầu mặt. Khi đàm khí này rối loạn, nó có thể gây ra tình trạng mí mắt co giật liên tục, cảm giác bứt rứt, khó chịu, thậm chí ảnh hưởng tới tinh thần. Đông y cho rằng nếu khí huyết điều hòa thì cơ thể sẽ vận hành thông suốt, nhưng khi khí trệ, huyết ứ hoặc đàm hỏa bốc lên thì sẽ phát sinh các chứng như run giật, đau nhức, tê bì, trong đó mí mắt co giật là một biểu hiện điển hình. Trường hợp kéo dài không được điều trị có thể khiến bệnh tình trầm trọng hơn do khí huyết ngày càng suy yếu, đàm hỏa càng dễ phát sinh, làm cho tình trạng co giật ngày một nghiêm trọng hơn.

BS. Nguyễn Yến (Thọ Xuân Đường)