Liệu pháp giác hơi là một phương pháp trị liệu không dùng thuốc đã phổ biến ở châu Á từ khoảng năm 1000 trước Công nguyên. Liệu pháp giác hơi có rất nhiều lợi ích về sức khỏe, chúng ta cùng tìm hiểu về liệu pháp này.
Một trong những lợi thế lớn nhất khi thử các phương pháp không dùng thuốc như liệu pháp giác hơi,
châm cứu hoặc xoa bóp bấm huyệt là những phương pháp này không gây nguy cơ tác dụng phụ không mong muốn như thuốc hoặc phẫu thuật.
Các nghiên cứu cho thấy phương pháp giác hơi có thể giúp tăng cường chức năng miễn dịch và tăng tốc thời gian chữa bệnh mà không cần sử dụng bất kỳ loại thuốc hay thậm chí là thảo dược nào.
Trị liệu giác hơi là gì?
Trong
y học cổ truyền, liệu pháp giác hơi được coi là một kỹ năng chữa bệnh đặc biệt và nó thường được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Các văn bản cổ xưa nói rằng giác hơi ban đầu được sử dụng bởi các nhà thảo dược y học Đạo giáo và là một cách phổ biến để điều trị trong triều đình và các quan lại.
Những người chữa bệnh bằng giác hơi trong suốt nhiều năm đã điều trị thành công nhiều triệu chứng và bệnh không thể chữa khỏi bằng các phương pháp thông thường, bao gồm lao phổi, cảm lạnh, đau lưng, co thắt cơ và dây thần kinh bị chèn ép. Theo truyền thống, giác hơi cũng đã được sử dụng cho những bệnh nhân bị rối loạn máu (như thiếu máu), các bệnh viêm khớp, các vấn đề về khả năng sinh sản và bệnh tâm thần.
Trong khi các liệu pháp giác hơi sử dụng nhiệt có lịch sử lâu đời nhất ở các nước châu Á như Trung Quốc, Việt Nam, Nhật Bản và Hàn Quốc, thì một phương pháp tương tự gọi là “giác hơi ướt” cũng đã được sử dụng ở Trung Đông trong nhiều thế kỷ. Gần đây, giác hơi cũng trở nên phổ biến hơn ở Hoa Kỳ và các quốc gia phương Tây khác, vì một số bác sĩ đã bắt đầu áp dụng giác hơi và châm cứu vào kế hoạch điều trị cho bệnh nhân của họ để giảm bớt các triệu chứng đau, tắc nghẽn và nhiễm trùng mãn tính một cách tự nhiên mà không cần dùng thuốc.
Ngày nay, chúng ta có thể tìm thấy liệu pháp giác hơi được cung cấp tại nhiều trung tâm Y học cổ truyền, một số địa điểm trị liệu xoa bóp, cũng như một số trung tâm chăm sóc sức khỏe toàn diện.
Một báo cáo năm 2012 được công bố trên Tạp chí PLoS ONE đã xem xét 135 nghiên cứu về liệu pháp giác hơi được công bố từ năm 1992 đến năm 2010. Các nhà nghiên cứu kết luận rằng giác hơi không chỉ là một tác dụng giả dược - nó còn có những lợi ích tương tự như châm cứu hoặc phương pháp điều trị bằng thảo dược để điều trị các bệnh về tiêu hóa, da, nội tiết tố và các bệnh viêm nhiễm.
Liệu pháp giác hơi có thể điều trị nhiều tình trạng một cách an toàn, bao gồm:
-
Nhiễm trùng đường hô hấp;
-
Rối loạn máu, chẳng hạn như thiếu máu và bệnh ưa chảy máu;
-
Đau khớp do viêm khớp và đau cơ xơ hóa;
-
Chứng đau nửa đầu và đau đầu do căng thẳng;
-
Đau cơ và cứng khớp;
-
Khả năng sinh sản và rối loạn phụ khoa;
-
Các vấn đề về da như mụn rộp, chàm và mụn trứng cá;
-
Tăng huyết áp;
-
Rối loạn tâm thần, lo lắng và trầm cảm;
-
Dị ứng thực phẩm và hen suyễn;
-
Giãn tĩnh mạch và cellulite (sần vỏ cam).
Những lợi ích của phương pháp giác hơi
Các kỹ thuật giác hơi đã được sử dụng rộng rãi để điều trị nhiều chứng đau và một số bệnh. Thông thường, liệu pháp giác hơi được sử dụng cùng với liệu pháp xoa bóp, tinh dầu, châm cứu hoặc thậm chí là một liệu pháp hỗ trợ cho các phương pháp điều trị y học hiện đại.
Những gì chúng ta biết từ các nghiên cứu khoa học hạn chế đã được thực hiện là giác hơi hoạt động bằng cách mở rộng các mao mạch và tăng lượng chất lỏng đi vào và ra khỏi các mô. Giác hơi được cho là giải phóng các mô sâu bên trong cơ thể, thư giãn các cơ bắp và giảm bớt tình trạng cứng khớp liên quan đến chứng đau lưng và vai gáy, chứng đau nửa đầu, bệnh thấp khớp, đau xương và mệt mỏi.
Một số vận động viên đã biết sử dụng liệu pháp giác hơi để cải thiện thành tích một cách tự nhiên và giảm cứng khớp, chuột rút cơ, đau khớp và mô sẹo do chấn thương. Giác hơi nhắm vào mô mềm bằng cách tạo áp lực cục bộ lên các điểm đau và vùng sưng tấy. Khi lưu lượng máu tăng lên trong các mạch và mao mạch, các mô sẽ nhận được các chất dinh dưỡng và oxy rất cần thiết.
Các kỹ thuật viên giác hơi sử dụng áp lực, nhiệt, lực hút và kim ở trên hoặc dưới vị trí bị thương, cho phép năng lượng di chuyển dọc theo các “kênh” (kinh mạch) đi qua vết thương. Bên cạnh đó, liệu pháp giác hơi dường như gây ra phản ứng thư giãn ở một số người, điều đó có nghĩa là nó hữu ích trong việc giảm căng thẳng và các tác động tiêu cực của nó.
Dưới đây là những lợi ích trị liệu giác hơi:
Giúp giảm đau
Một trong những lý do phổ biến nhất khiến mọi người chuyển sang các phương pháp điều trị không dùng thuốc là vì họ đang tìm kiếm một cách an toàn để giảm đau khớp và đau cơ một cách tự nhiên. Sau khi xem xét hàng chục thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên thử nghiệm liệu pháp giác hơi ở những bệnh nhân bị đau do bất kỳ nguồn gốc nào, một báo cáo được công bố trên tạp chí Evidence-Based Complimentary and Alternative Medicine cho thấy giác hơi giảm đau đáng kể ở những người có vấn đề về thắt lưng so với các phương pháp điều trị chăm sóc thông thường; cho thấy tác dụng tích cực trong
điều trị đau do ung thư so với thuốc chống ung thư và thuốc giảm đau; đồng thời giúp làm dịu cơn đau liên quan đến các vấn đề về hô hấp.
Trên thực tế, một đánh giá hệ thống và phân tích tổng hợp năm 2022 được công bố trên tạp chí Y học đã nghiên cứu hiệu quả của liệu pháp giác hơi để giảm đau lưng. Kết luận rằng “liệu pháp giác hơi ướt làm giảm hiệu quả cường độ đau của chứng thắt đau lưng”. Ngoài ra, cả liệu pháp giác hơi khô và ướt đều cải thiện chất lượng cuộc sống cho những người bị thắt đau lưng.
Giảm đau cơ và cứng cơ
Đau nhức cơ bắp là điều thường xuyên xảy ra đối với hầu hết các vận động viên và những người hoạt động thể lực, trong khi tình trạng cứng cơ có thể ảnh hưởng đến mọi người ở mọi lứa tuổi, đặc biệt là khi tuổi cao. Liệu pháp giác hơi ngày càng được đội thể thao sử dụng cho các vận động viên mắc các triệu chứng này.
Một nghiên cứu năm 2022 được công bố trên Frontiers in Bioengineering and Biotechnology đã kiểm tra độ cứng cơ ở vùng cơ tam đầu giữa các tình nguyện viên. Đã thử nghiệm 4 quy trình, bao gồm 2 quy trình thử áp suất âm ở −225mmHg và −300 mmHg và 2 khoảng thời gian là 5 phút và 10 phút. Kết quả cho thấy giác hơi trong 10 phút hiệu quả hơn trong việc giảm độ cứng của lớp sâu của cơ tam đầu so với 5 phút. Nghiên cứu này đã cung cấp “bằng chứng đầu tiên cho thấy liều lượng của liệu pháp giác hơi có thể ảnh hưởng đáng kể đến sự thay đổi độ cứng của cơ tam đầu.”
Thúc đẩy thư giãn
Giác hơi thường giúp giảm bớt những phàn nàn về thể chất và và giúp chúng ta có trạng thái thoải mái hơn vì nó làm dịu hệ thần kinh trung ương. Điều này tương tự như châm cứu, chúng ta có thể cho là đau và không thoải mái nhưng thực tế dường như giúp giảm phản ứng căng thẳng của hầu hết bệnh nhân và do đó chống được lo âu và trầm cảm.
Tăng cường sức khỏe làn da
Giác hơi được sử dụng để giảm cellulite (sần vỏ cam), mụn trứng cá và viêm da. Là một phần của liệu pháp làm sạch da hoặc điều trị cellulite, dầu thường được thoa lên da trước khi cốc được hút và di chuyển xung quanh, mang lại sức nóng cho khu vực cùng với các thành phần chữa lành da khác nhau tùy thuộc vào loại dầu được sử dụng.
Vì giác hơi giúp cải thiện lưu lượng máu và có thể giúp giảm viêm nên một số nghiên cứu đã phát hiện ra rằng nó có hiệu quả tương đương hoặc thậm chí hiệu quả hơn trong điều trị mụn trứng cá so với thuốc kháng sinh. Một phân tích tổng hợp của sáu nghiên cứu cho thấy rằng để cải thiện mụn trứng cá, tỷ lệ khỏi bệnh của giác hơi ướt tốt hơn so với tỷ lệ khỏi bệnh sau khi sử dụng thuốc kê đơn Tanshinone, Tetracycline và Ketoconazole.
Giúp điều trị các vấn đề về hô hấp và cảm lạnh
Thường được sử dụng để giúp bổ phế và tiêu đàm hoặc thông tắc nghẽn, liệu pháp giác hơi có thể hữu ích để đẩy nhanh thời gian chữa lành các bệnh về đường hô hấp, cúm hoặc cảm lạnh thông thường. Giác hơi giúp cải thiện chức năng miễn dịch bằng cách lưu thông máu và dịch bạch huyết khắp cơ thể, đó là lý do tại sao nó có liên quan đến việc giảm các bệnh về phổi (đặc biệt là ho mãn tính), dị ứng, nhiễm trùng và hen suyễn.
Điều trị các bệnh về đường hô hấp như bệnh lao phổi là một trong những cách sử dụng giác hơi lâu đời nhất trước khi có đơn thuốc.
Cải thiện tiêu hóa
Châm cứu và giác hơi đều là những cách phổ biến để cải thiện tiêu hóa và giảm các triệu chứng do rối loạn như hội chứng ruột kích thích. Điều này chủ yếu có thể là do chúng có thể làm giảm phản ứng căng thẳng của bệnh nhân, vốn gắn liền với chức năng tiêu hóa.
Xuyên suốt lịch sử, liệu pháp giác hơi đã được chứng minh là có lợi cho những người thường xuyên bị đau dạ dày, tiêu chảy, viêm dạ dày cấp tính, chán ăn, các bệnh về đường tiêu hóa. Đối với rối loạn tiêu hóa, giác hơi thường được thực hiện ở những vùng sau: Quanh rốn, trên bàng quang, quanh thận hoặc dạ dày.
Trị liệu giác hơi so với châm cứu
Giác hơi và châm cứu đều thúc đẩy “khí” bằng cách thu hút năng lượng và lưu lượng máu đến các vùng cơ thể đang bị viêm, khí huyết ứ trệ. Đôi khi cả hai thực hành được thực hiện cùng nhau bằng cách châm kim vào da của bệnh nhân và sau đó đậy kim bằng một chiếc cốc.
Theo y học cổ truyền, giác hơi và châm cứu đều giúp tiêu thông ứ trệ. Giác hơi và châm cứu theo các đường kinh mạch dọc theo lưng, giúp thư giãn và giải căng thẳng đồng thời thúc đẩy dòng năng lượng (khí).
Các phương pháp này giải quyết các chức năng bị rối loạn của tạng phủ.
Cả hai phương pháp này đều được các thầy thuốc y học cổ truyền chỉ định để điều trị cảm lạnh hoặc cúm thông thường, chống lại căng thẳng mãn tính và thúc đẩy quá trình chữa lành bệnh sau viêm phổi, viêm phế quản và chấn thương cơ xương. Chúng làm được điều này bằng cách giúp giải phóng các chất độc tích tụ, làm thông các tắc nghẽn.
Lý thuyết đằng sau việc sử dụng đồng thời châm cứu và giác hơi là chúng cùng nhau nhắm vào các mô hoặc cơ bị căng lên do chấn thương khiến các sợi dính lại với nhau và các tế bào bạch cầu bị mắc kẹt. Châm cứu sử dụng kim nhỏ để tăng lưu lượng máu đến vùng bị ảnh hưởng, nhưng ở những người bị thương, thực hiện giác hơi cùng với châm cứu có thể có lợi hơn trong việc giảm sưng. Đó là bởi vì lưu lượng máu tăng lên một mình sẽ không giải quyết được vấn đề đau đớn về mô hoặc cơ bắp; khu vực này cũng cần được dẫn lưu để quá trình chữa bệnh của cơ thể bắt đầu và để có thêm chất lỏng, bạch cầu và nhiệt được giải phóng.
Cách giác hơi
Giác hơi là sử dụng cốc áp vào lưng bệnh nhân ở một loạt vị trí để tạo lực hút. Hiệu ứng chân không nhắm vào các vùng da và mô sâu, có lợi cho việc giảm đau, phá vỡ mô sẹo sâu và thư giãn các cơ mềm hoặc mô liên kết.
Theo cách này, giác hơi gần giống như đối lập với massage vì thay vì tạo áp lực lên các vùng bị sưng, nó sẽ hút áp lực ra ngoài. Vì lý do này, giác hơi thường được thực hiện ở những bệnh nhân bị đau lưng mãn tính, đau vai gáy, co thắt cơ, sưng tấy hoặc cứng khớp.
Kỹ thuật giác hơi phổ biến nhất, được gọi là “giác hơi khô” hoặc “hơ lửa”. Những chiếc cốc được đốt nóng bằng ngọn lửa bông cồn, sau đó áp miệng cốc kín và giữ cố định trên lưng bệnh nhân trong vòng 5 - 15 phút trong khi chúng nguội dần, tạo ra hiệu ứng chân không. Đây được coi là một kiểu giác hơi cố định vì các cốc không di chuyển xung quanh.
Các cốc co lại khi nằm trên da của bệnh nhân, gây ra lực hút, do đó, da sau đó được kéo vào trong cốc, kéo căng mô da và cải thiện lưu lượng máu, giúp quá trình lành vết thương dễ dàng hơn. Để châm lửa cho cốc, thông thường người ta nhúng một miếng bông gòn vào cồn rồi châm lửa, đặt vào cốc rất nhanh rồi lấy ra. Sau đó, những chiếc cốc được đặt xuống da của bệnh nhân và khi oxy bị loại bỏ, quá trình hút diễn ra một cách tự nhiên. Giác hơi di chuyển cũng tương tự nhưng bao gồm việc thoa dầu trị liệu lên da trước, giúp những chiếc cốc được làm nóng lướt trên những vùng căng trên lưng bệnh nhân.
Khi lần đầu tiên giác hơi ra đời, sừng động vật, chậu đất sét, cốc bằng đồng và tre được sử dụng để tạo ra cốc, nhưng cốc ngày nay thường được làm từ các vật liệu bền hơn, chẳng hạn như thủy tinh hoặc nhựa chịu nhiệt. Loại cốc được sử dụng tùy thuộc vào sở thích của bác sĩ và tình trạng của bệnh nhân.
Giác hơi sử dụng lửa là loại phổ biến nhất, phương pháp ít phổ biến hơn được gọi là “thử giác hơi chảy máu” và “giác hơi ướt”. Hiệu ứng chân không cũng có thể được tạo ra bằng bơm hút cơ học, được sử dụng trong hầu hết các kỹ thuật giác hơi ướt.
Thuật ngữ được sử dụng để mô tả các kỹ thuật giác hơi khác nhau có thể gây nhầm lẫn, nhưng “ướt giác hơi” là tên được đặt cho phương pháp được sử dụng thường xuyên nhất ở các vùng của Trung Đông. Giác hơi ướt, hay còn gọi là “giác hơi chảy máu”, không dùng lửa nhưng liên quan đến việc lấy máu của bệnh nhân bằng bơm. Giác hơi ướt liên quan đến việc “chấm máu”, thường bằng cách rạch một đường nhỏ trên da bệnh nhân trước khi đặt cốc vào và lấy máu.
Trong kỹ thuật này, người thực hiện tạo lực hút bằng tay và sử dụng kim hoặc máy bơm để hút một lượng nhỏ máu của bệnh nhân, để cải thiện năng lượng trong cơ thể và loại bỏ độc tố. Những chiếc kim chích nhỏ xíu được đưa vào da để lấy từ 3 đến 4 giọt máu trước khi cốc được đặt lên vị trí đó.
Tác dụng phụ của giác hơi và biện pháp phòng ngừa
Giác hơi thường an toàn, không gây đau đớn và hầu hết các kỹ thuật viên được đào tạo đều rất cẩn thận khi sử dụng thiết bị vô trùng. Trong một buổi giác hơi, người ta thường cảm thấy hơi nóng và căng xung quanh cốc, nhưng nhiều người thấy điều này thực sự thư giãn và nhẹ nhàng.
Cốc giác hơi đã trải qua một chặng đường dài kể từ lần đầu tiên nó bắt nguồn từ các tiêu chuẩn vệ sinh và an toàn được cải thiện. Ngày nay, hầu hết những người hành nghề giác hơi đều sử dụng găng tay cao su, kim tiêm mới và vô trùng (nếu đang tiến hành giác hơi ướt) và gạc tẩm cồn để giảm nguy cơ nhiễm trùng hoặc không an toàn máu. Khi giác hơi trở nên phổ biến hơn trên phạm vi toàn cầu, ngày càng có nhiều quốc gia bắt buộc phải tuân thủ cẩn thận các hướng dẫn về an toàn.
Giác hơi được coi là một phương pháp an toàn, nhưng điều quan trọng là phải tìm được một người hành nghề được đào tạo bài bản, được cấp phép và tuân theo các hướng dẫn của pháp luật. Mặc dù các kỹ thuật giác hơi khác nhau có vẻ giống nhau về hiệu quả, nhưng giác hơi khô có thể là an toàn nhất vì nó không sử dụng kim hoặc máu.
Nên tránh giác hơi nếu bệnh nhân đang bị nhiễm trùng da, viêm, loét hoặc nhạy cảm. Giác hơi cũng không được khuyến khích cho phụ nữ mang thai vì chưa có đủ nghiên cứu cho thấy nó an toàn. Hãy nhớ rằng không có gì lạ khi da bị đổi màu sau khi giác hơi, tình trạng này có thể kéo dài từ vài ngày đến vài tuần. Đối với những người bị rối loạn chảy máu hoặc dễ bị bầm tím, nên tránh giác hơi. Nó có thể gây ra vết bầm tím nhẹ và tạm thời ở một số người, nhưng điều này có thể trở thành vấn đề đối với những người không lành vết bầm tím.
Một điều cần lưu ý nữa là việc phòng chống bỏng và hỏa hoạn trong khi thực hành giác hơi có sử dụng lửa đốt cốc.
BS. Nguyễn Thùy Ngân (Thọ Xuân Đường)