Chán ăn có nguy hiểm không?

Chán ăn, hay còn gọi là biếng ăn, là một tình trạng khá phổ biến trong cuộc sống hằng ngày, đặc biệt là khi cơ thể bạn đang mệt mỏi hoặc tâm trạng không ổn định. Hiểu một cách đơn giản, chán ăn là khi bạn cảm thấy không còn hứng thú với việc ăn uống, dù đó là những món ăn bạn từng rất yêu thích. Có người có thể không cảm thấy đói, có người lại cảm thấy ăn không ngon miệng, ăn được vài miếng là bỏ dở hoặc hoàn toàn không muốn động đũa. Nếu tình trạng này chỉ diễn ra trong một vài ngày thì không quá nghiêm trọng, nhưng nếu kéo dài trong nhiều tuần, bạn có thể đối mặt với nhiều vấn đề sức khỏe đáng lo ngại như sụt cân nhanh chóng, cơ thể suy nhược, thậm chí là suy dinh dưỡng. Việc tìm hiểu nguyên nhân gây ra tình trạng chán ăn là bước quan trọng giúp bạn điều trị đúng cách và hiệu quả hơn. Theo các chuyên gia, có khá nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, từ yếu tố sinh lý cho đến các bệnh lý tiềm ẩn trong cơ thể. Một trong những nhóm nguyên nhân đầu tiên chính là do yếu tố sinh lý – tức là những thay đổi trong cơ thể có thể ảnh hưởng đến cảm giác thèm ăn. Ví dụ như khi bạn đang bị đau nhức, cơ thể mất nước, bị đau răng, gặp vấn đề về răng miệng hay đang trong quá trình phục hồi sau phẫu thuật. Ngoài ra, khi vị giác hoặc khứu giác bị giảm sút – điều khá phổ biến ở người lớn tuổi – thì việc ăn uống cũng sẽ trở nên kém hấp dẫn hơn nhiều. Không chỉ dừng lại ở yếu tố sinh lý, các bệnh do virus hay vi khuẩn gây ra cũng có thể khiến bạn chán ăn. Những bệnh lý như viêm họng, viêm phổi, nhiễm trùng đường ruột, viêm đại tràng, thậm chí là các bệnh nhiễm trùng da hay viêm màng não đều có thể ảnh hưởng đến khẩu vị của bạn. Sau khi điều trị khỏi các bệnh này, khẩu vị thường sẽ trở lại bình thường, nhưng trong thời gian mắc bệnh, cảm giác chán ăn là điều rất dễ gặp phải.

Một nguyên nhân khác cũng rất thường gặp nhưng lại ít được chú ý đến, đó là yếu tố tâm lý. Tâm trạng của chúng ta có ảnh hưởng rất lớn đến thói quen ăn uống. Khi bạn đang lo lắng, buồn bã, căng thẳng vì công việc, hay đơn giản là rơi vào trạng thái trầm cảm, bạn sẽ cảm thấy không muốn ăn uống gì cả. Những cảm xúc tiêu cực này dễ khiến người ta mất cảm giác ngon miệng, thậm chí là buồn nôn khi nghĩ đến thức ăn. Đặc biệt, ở người cao tuổi, tình trạng cô đơn, mất mát người thân hay thay đổi môi trường sống có thể dẫn đến sự suy giảm khẩu vị nghiêm trọng. Ngoài ra, chứng chán ăn tâm thần – một dạng rối loạn ăn uống – cũng là một nguyên nhân đặc biệt cần được chú ý. Đây là tình trạng mà người bệnh dù cảm thấy đói nhưng vẫn cố gắng kiềm chế cơn đói của mình, đôi khi là để giảm cân, đôi khi lại do sự ám ảnh về hình thể. Phụ nữ là đối tượng dễ mắc phải tình trạng này hơn nam giới. Những người bị rối loạn ăn uống thường bị nhẹ cân và sợ tăng cân một cách thái quá. Nếu không được điều trị, họ rất dễ bị suy dinh dưỡng trầm trọng, ảnh hưởng không chỉ đến sức khỏe thể chất mà còn cả tinh thần. Một số bệnh lý cũng là nguyên nhân gây nên tình trạng chán ăn kéo dài, chẳng hạn như bệnh gan mãn tính, suy thận, suy tim, viêm gan, HIV/AIDS, sa sút trí tuệ hay suy giáp. Đặc biệt, các loại ung thư – nhất là ung thư ở các cơ quan tiêu hóa như dạ dày, ruột, tuyến tụy hay buồng trứng – cũng có thể làm giảm hoặc mất hoàn toàn cảm giác thèm ăn. Ngoài ra, phụ nữ đang mang thai, nhất là trong ba tháng đầu, cũng có thể cảm thấy chán ăn do thay đổi nội tiết tố hoặc do ốm nghén. Thuốc điều trị bệnh cũng là một trong những thủ phạm không ngờ đến khiến bạn bị chán ăn. Một số loại thuốc giảm đau mạnh thuộc nhóm opioid như morphine, codein hoặc heroin, các loại thuốc kháng sinh nhất định, thuốc điều trị tim mạch, thuốc hóa trị hoặc thuốc chống trầm cảm như fluoxetin… đều có thể gây ra tác dụng phụ là giảm khẩu vị hoặc buồn nôn khi ăn.

Vậy cảm giác chán ăn có nguy hiểm không? Nếu chán ăn chỉ xuất hiện trong thời gian ngắn và do những nguyên nhân tạm thời, cơ thể bạn sẽ nhanh chóng phục hồi và không để lại biến chứng gì. Tuy nhiên, nếu tình trạng này kéo dài, đặc biệt là khi kèm theo các dấu hiệu như sụt cân nhanh, mệt mỏi, sốt nhẹ, nhịp tim nhanh, dễ cáu gắt hay cảm giác yếu ớt, thì bạn nên cẩn trọng. Lúc này, chán ăn có thể là dấu hiệu cảnh báo một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng hơn. Việc ăn uống không đầy đủ kéo dài có thể dẫn đến suy dinh dưỡng, thiếu hụt vitamin và khoáng chất, làm giảm khả năng miễn dịch, ảnh hưởng đến mọi hoạt động sống của cơ thể. Để điều trị hiệu quả chứng chán ăn, điều đầu tiên bạn cần làm là xác định rõ nguyên nhân gây ra tình trạng này. Nếu chán ăn do nhiễm trùng thông thường, chỉ cần điều trị đúng bệnh, khẩu vị sẽ dần trở lại. Nhưng nếu nguyên nhân là do bệnh lý mãn tính, bạn cần kết hợp điều trị bệnh gốc với các biện pháp hỗ trợ khác. Trong những trường hợp nhẹ, việc thay đổi lối sống cũng mang lại hiệu quả tích cực. Hãy cố gắng tạo một không gian bữa ăn ấm cúng, vui vẻ, ăn cùng người thân hoặc bạn bè để khơi dậy cảm giác thèm ăn. Nên chia nhỏ các bữa ăn trong ngày thay vì chỉ ăn 3 bữa lớn, chọn các món ăn dễ tiêu hóa, mềm, lỏng nếu bạn cảm thấy khó nuốt. Bên cạnh đó, duy trì vận động nhẹ nhàng như đi bộ, tập yoga cũng giúp kích thích tiêu hóa và tăng cảm giác thèm ăn. Một mẹo nhỏ là bạn có thể ghi lại nhật ký ăn uống hàng ngày để theo dõi lượng thực phẩm nạp vào cơ thể. Điều này không chỉ giúp bạn điều chỉnh thói quen ăn uống mà còn là thông tin quan trọng giúp bác sĩ đánh giá và tư vấn chế độ dinh dưỡng hợp lý hơn. Cuối cùng, nếu bạn đã thử thay đổi lối sống mà tình trạng chán ăn vẫn không cải thiện trong vài tuần, hãy đến gặp bác sĩ. Việc khám sức khỏe tổng quát sẽ giúp phát hiện kịp thời các vấn đề tiềm ẩn, từ đó có hướng điều trị phù hợp. Đừng để tình trạng chán ăn kéo dài ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của bạn. Hãy lắng nghe cơ thể mình và chủ động tìm cách phục hồi cảm giác ăn uống ngon miệng để bảo vệ sức khỏe một cách toàn diện nhất nhé!

BS. Nguyễn Yến (Thọ Xuân Đường)