Các bệnh và tình trạng phổ biến liên quan đến tuổi tác

Bệnh tim mạch là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở nhiều quốc gia trong đó có Việt Nam. 

Dạng phổ biến nhất là bệnh động mạch vành , liên quan đến tình trạng hẹp hoặc tắc nghẽn các động mạch chính cung cấp máu cho tim. Tình trạng tắc nghẽn có thể phát triển theo thời gian hoặc nhanh chóng như trong trường hợp vỡ cấp tính và gây ra các cơn đau tim có khả năng tử vong. 

Các tình trạng bệnh lý tiềm ẩn không được điều trị như tăng huyết áp và cholesterol cao, theo thời gian (do tình trạng này tăng theo tuổi tác) sẽ góp phần gây ra bệnh tim mạch và bệnh mạch máu não.

Đột quỵ xảy ra khi máu ngừng chảy ở một vùng não do một trong các mạch máu bị gián đoạn. Đột quỵ rất nghiêm trọng vì các tế bào não bị thiếu oxy bắt đầu chết rất nhanh. Đột quỵ có thể gây tử vong hoặc tàn tật nghiêm trọng, tùy thuộc vào vị trí và mức độ nghiêm trọng của chỗ tắc nghẽn hoặc vỡ.

Có hai loại đột quỵ. Loại phổ biến nhất được gọi là đột quỵ do thiếu máu cục bộ và do thiếu lưu lượng máu đến não. Một cục máu đông chặn mạch máu, hoặc đột quỵ do tắc mạch, là một loại đột quỵ do thiếu máu cục bộ. Loại thứ hai được gọi là đột quỵ xuất huyết và do mạch máu vỡ và chảy máu trong não. 

Huyết áp là lực máu tác động lên thành động mạch khi tim bạn bơm máu. Huyết áp thấp hơn khi bạn ngủ hoặc nghỉ ngơi, và cao hơn khi bạn căng thẳng hoặc phấn khích mặc dù huyết áp thường tăng theo tuổi tác.

Huyết áp cao mãn tính có thể gây ra các vấn đề nghiêm trọng cho tim, mạch máu, thận và các hệ thống khác trong cơ thể.

Một trong những yếu tố nguy cơ lớn nhất đối với nhiều loại ung thư, trong đó các tế bào bất thường phát triển không kiểm soát, là tuổi tác.

Theo Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ, 77% các loại ung thư được chẩn đoán ở những người trên 55 tuổi.

Một số loại ung thư phổ biến hơn khi chúng ta già đi, bao gồm ung thư da, vú, phổi, đại tràng, tuyến tiền liệt, bàng quang, u lympho không Hodgkin và ung thư dạ dày.

Bệnh tiểu đường là một rối loạn làm gián đoạn cách cơ thể bạn sử dụng glucose hoặc đường từ thức ăn mà nó tiêu hóa. Bệnh tiểu đường loại 1 (trước đây gọi là bệnh tiểu đường vị thành niên) thường bắt đầu ở những người dưới 30 tuổi và khiến cơ thể họ ngừng sản xuất insulin.

Bệnh tiểu đường loại 2 phổ biến hơn nhiều và trở nên phổ biến hơn sau tuổi 45 và liên quan đến tình trạng kháng insulin khiến cơ thể xử lý glucose không đúng cách. 

Cả hai loại bệnh tiểu đường đều dẫn đến lượng đường trong máu quá cao, có thể dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng như đau tim, đột quỵ, tổn thương thần kinh, suy thận và mù lòa.

Theo báo cáo của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh, tỷ lệ mắc bệnh tiểu đường loại 2 đang gia tăng, nhưng tốc độ gia tăng có vẻ đã chậm lại. Trước hoặc sau khi mắc bệnh tiểu đường, việc áp dụng các thói quen lành mạnh hơn như tập thể dục thường xuyên và ăn uống cân bằng, cũng như giảm cân nếu bạn thừa cân có thể duy trì lượng đường trong máu ở mức bình thường và ngăn ngừa tình trạng sức khỏe suy giảm.

Được đặt theo tên của bác sĩ người Anh lần đầu tiên mô tả bệnh vào đầu những năm 1800, chứng rối loạn thần kinh tiến triển này gây ra chứng run, cứng và ngừng chuyển động.

75% các trường hợp mắc bệnh Parkinson bắt đầu sau tuổi 60, mặc dù tuổi tác chỉ là một yếu tố nguy cơ. Nam giới có nhiều khả năng mắc bệnh Parkinson hơn nữ giới. Các nhà nghiên cứu tin rằng căn bệnh này là do sự kết hợp của các yếu tố di truyền và môi trường, bao gồm cả việc tiếp xúc với độc tố. Nghiên cứu cho thấy chấn thương sọ não cũng có thể đóng vai trò gây ra bệnh Parkinson.

Được đặc trưng bởi tình trạng mất chức năng não, chứng mất trí có thể biểu hiện dưới dạng mất trí nhớ, thay đổi tâm trạng, lú lẫn, khó giao tiếp hoặc kém phán đoán.

Bệnh Alzheimer là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra chứng mất trí nhớ, nhưng một số bệnh khác cũng có thể gây ra chứng bệnh này, bao gồm:

Mặc dù tỷ lệ mắc chứng mất trí nhớ tăng theo tuổi tác, nhưng nó không được coi là một phần tự nhiên của quá trình lão hóa.

Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD) đặc trưng bởi tình trạng giảm lưu lượng khí vào và ra khỏi phổi do viêm đường hô hấp, dày niêm mạc phổi và sản xuất quá nhiều chất nhầy trong ống dẫn khí.

COPD thường gặp nhất ở những người trên 65 tuổi. Tình trạng này không thể chữa khỏi, nhưng có thể điều trị được và quan trọng hơn là có thể phòng ngừa được.

Các triệu chứng bao gồm:

Nguyên nhân chính gây ra COPD là do tiếp xúc lâu dài với các chất gây kích ứng trong không khí như khói thuốc lá (dù là người hút thuốc chính hay hít phải khói thuốc lá thụ động), chất gây ô nhiễm nghề nghiệp hoặc ô nhiễm công nghiệp. Hút thuốc lá vẫn là yếu tố nguy cơ quan trọng nhất.

Viêm xương khớp là một bệnh thoái hóa khớp và là dạng viêm khớp phổ biến nhất. Viêm xương khớp xảy ra phổ biến hơn khi mọi người già đi và phổ biến hơn ở phụ nữ. Di truyền, béo phì và chấn thương khớp trước đó cũng khiến bạn dễ bị tổn thương hơn. 

Với đặc điểm là sưng và đau ở các khớp, bệnh viêm xương khớp không thể chữa khỏi, nhưng có thể điều trị bằng thuốc giảm đau hoặc thuốc chống viêm, cũng như thông qua việc thay đổi lối sống như giảm cân nếu bạn thừa cân, tập thể dục và vật lý trị liệu.

Phương pháp điều trị khác nhau tùy thuộc vào khớp bị ảnh hưởng và có thể bao gồm các chương trình tự quản lý, thái cực quyền, thuốc bôi ngoài da, yoga, liệu pháp hành vi nhận thức và tiêm steroid.

Còn được gọi là "bệnh xương giòn", loãng xương được đặc trưng bởi tình trạng mất khối lượng xương, dẫn đến xương mỏng và yếu đi. Bệnh này phổ biến hơn theo tuổi tác, đặc biệt là ở phụ nữ da trắng và châu Á cũng như những người ở các vùng cực bắc, chẳng hạn như Scandinavia, nơi thiếu hụt vitamin D là phổ biến. Loãng xương , hoặc mật độ xương thấp, cũng là một yếu tố nguy cơ. 

Khuyến cáo sàng lọc cho tất cả phụ nữ ở độ tuổi 65 hoặc sớm hơn nếu họ có các yếu tố nguy cơ (như hút thuốc hoặc sử dụng steroid mãn tính). Tình trạng này có thể được điều trị để ngăn ngừa gãy xương

Theo nhiều nghiên cứu, có tới một nửa số phụ nữ trên 50 tuổi sẽ bị gãy xương do loãng xương, cũng như 27% nam giới trên 50 tuổi. Gãy xương như gãy xương hông là một vấn đề rất nghiêm trọng đối với người lớn tuổi, dẫn đến mất khả năng vận động và độc lập. Trong khoảng một phần tư số trường hợp, tử vong trong vòng một năm sau chấn thương.

Tập thể dục thường xuyên, ăn chế độ ăn giàu canxi và vitamin D, và không hút thuốc đều có thể giúp ngăn ngừa loãng xương.

Đục thủy tinh thể là tình trạng đục dần ở thủy tinh thể của mắt, do nhiều yếu tố gây ra, bao gồm tuổi tác, tiếp xúc với tia cực tím, hút thuốc và bệnh tiểu đường.

Hơn một nửa số người trên 80 tuổi bị đục thủy tinh thể hoặc đã phẫu thuật đục thủy tinh thể. Ban đầu, bạn có thể không nhận thấy đục thủy tinh thể, nhưng theo thời gian, thị lực có thể bị mờ và giảm đi nhiều. 

Phẫu thuật đục thủy tinh thể có thể được khuyến nghị để loại bỏ và thay thế thủy tinh thể. Nhờ những tiến bộ hiện đại, phẫu thuật này có thể được thực hiện như một thủ thuật ngoại trú, thường mất khoảng một giờ.

Thoái hóa điểm vàng do tuổi tác là một tình trạng phổ biến ở người lớn trên 50 tuổi, là nguyên nhân phổ biến nhất gây mù lòa ở người cao tuổi. Khi điểm vàng của mắt dần suy yếu, khả năng nhìn rõ các vật thể ở trung tâm trường nhìn của một người cũng giảm theo, mặc dù tầm nhìn ngoại vi thường được bảo tồn.

Tuổi tác là một yếu tố nguy cơ, nhưng hút thuốc, chủng tộc và tiền sử gia đình cũng vậy. Mặc dù vai trò của một số thói quen lối sống nhất định vẫn chưa được hiểu đầy đủ, các nhà nghiên cứu tin rằng việc hạn chế sử dụng thuốc lá, tập thể dục thường xuyên, duy trì huyết áp và mức cholesterol khỏe mạnh, và ăn chế độ ăn chống lão hóa giàu rau và cá nhiều màu sắc sẽ giúp ngăn ngừa thoái hóa điểm vàng.

Mất thính lực là tình trạng phổ biến khi tuổi tác ngày càng cao, do sự thoái hóa của các sợi lông nhỏ bên trong tai giúp xử lý âm thanh. Nó cũng có thể có nghĩa là những thay đổi đơn giản về thính lực, chẳng hạn như gặp khó khăn khi theo dõi cuộc trò chuyện ở nơi ồn ào, gặp khó khăn khi phân biệt một số phụ âm nhất định (đặc biệt là ở giọng nói có âm vực cao hơn), một số âm thanh có vẻ to hơn bình thường và giọng nói có vẻ bị bóp nghẹt.

Một số yếu tố ngoài tuổi tác, chẳng hạn như tiếp xúc lâu dài với tiếng ồn lớn, hút thuốc và di truyền, có thể ảnh hưởng đến khả năng nghe của bạn khi bạn già đi. Khoảng 25% số người trong độ tuổi từ 65 đến 74 và 50% số người trên 75 tuổi bị mất thính lực liên quan đến tuổi tác.

Mặc dù lão hóa không phải là một căn bệnh, nhưng nó là một yếu tố nguy cơ cho những tình trạng khác nhau này. Điều đó không có nghĩa là bạn sẽ mắc một căn bệnh liên quan đến tuổi tác, nó chỉ có nghĩa là bạn có nhiều khả năng gặp phải những tình trạng này khi bạn già đi. Các quá trình sinh lý như viêm nhiễm, tiếp xúc với môi trường ô nhiễm và bức xạ (như bức xạ cực tím từ mặt trời), tác động của các yếu tố lối sống như hút thuốc, chế độ ăn uống và mức độ tập thể dục, cũng như tình trạng hao mòn đơn thuần, đều có thể đẩy nhanh tốc độ suy giảm ở những người khác nhau.

BS. Đỗ Nguyệt Thanh (Thọ Xuân Đường)