Tổng quan hội chứng rò rỉ ruột

Khi ngày càng nhiều người trên thế giới bị ảnh hưởng bởi chế độ ăn uống không lành mạnh, căng thẳng mãn tính, quá tải chất độc và mất cân bằng vi sinh, thì tỷ lệ bị rò rỉ ruột ngày càng gia tăng. Chúng ta cùng tìm hiểu về hội chứng rò rỉ ruột.

Trong những năm gần đây, ruột bị rò rỉ được gọi là “dấu hiệu nguy hiểm của bệnh tự miễn”.

Hội chứng rò rỉ ruột là gì?

Cha đẻ của y học hiện đại, Hippocrates, đã nói: “Mọi bệnh tật đều bắt đầu từ trong ruột”. Hơn 2 thiên niên kỷ sau khi ông qua đời, nghiên cứu khoa học hiện đã chứng minh rằng ông đã làm được điều gì đó từ nhiều năm trước.

Trong hơn 3 thập kỷ, hết nghiên cứu này đến nghiên cứu khác đã được báo cáo (có hàng nghìn bài báo cho đến nay) thảo luận về sự hiểu biết ngày càng tăng của chúng ta về khả năng miễn dịch, chức năng đường ruột cũng như cách chế độ ăn uống và lối sống hiện đại góp phần tiêu cực vào sức khỏe tổng thể bằng cách gây hại cho hệ tiêu hóa.

Trong y học gọi hiện tượng đặc biệt này là hội chứng rò rỉ ruột. Trong tài liệu y khoa, rò rỉ ruột còn được gọi là “tăng tính thấm của ruột”.

Điều gì xảy ra khi chúng ta bị rò rỉ ruột?

Ruột được bảo vệ bởi một lớp tế bào biểu mô chuyên biệt được liên kết với nhau bằng các protein liên kết chặt chẽ (hoặc TJ). Như một đánh giá năm 2020 giải thích, các triệu chứng rò rỉ ruột là hậu quả của sự cố TJ đường ruột.

Những protein TJ này là cửa ngõ giữa ruột và dòng máu. Chúng kiểm soát những gì được phép đi vào máu từ hệ thống tiêu hóa. Hơn 40 loại protein TJ khác nhau hiện đã được công nhận là có vai trò đối với sức khỏe đường ruột.

Protein TJ có một công việc rất chính xác. Chúng phải duy trì sự cân bằng tinh tế giữa việc cho phép các chất dinh dưỡng quan trọng đi vào máu, trong khi vẫn đủ nhỏ để ngăn xenobiotics (các chất gây bệnh như độc tố và vi khuẩn) đi ra khỏi hệ thống tiêu hóa của chúng ta vào phần còn lại của cơ thể.

Đây là cách một báo cáo đăng trên tạp chí Frontiers in Immunology mô tả bệnh lý về tính thấm của ruột: Lớp biểu mô ruột cùng với các yếu tố tiết ra từ nó tạo thành hàng rào ngăn cách vật chủ với môi trường. Trong các điều kiện bệnh lý, tính thấm của lớp biểu mô có thể bị tổn hại cho phép độc tố, kháng nguyên và vi khuẩn trong lòng đi vào máu tạo ra “rò rỉ ruột”.

Triệu chứng của rò rỉ ruột

Theo một nghiên cứu đã được xem xét về tính thấm của ruột, tình trạng tăng thấm mãn tính có thể liên quan đến nhiều triệu chứng và tình trạng sức khỏe, bao gồm một số bệnh tự miễn dịch.

Các triệu chứng của ruột bị rò rỉ là gì? Một số dấu hiệu nổi bật nhất mà chúng ta có thể mắc phải tình trạng này bao gồm:

Loét dạ dày;
Đau khớp;
Tiêu chảy truyền nhiễm;
Hội chứng ruột kích thích;
Bệnh viêm ruột (Crohn, viêm loét đại tràng);
Vi khuẩn đường ruột phát triển quá mức;
Bệnh celiac;
Ung thư thực quản và đại trực tràng;
Dị ứng;
Nhiễm trùng đường hô hấp;
Tình trạng viêm cấp tính (nhiễm trùng huyết, hội chứng đáp ứng viêm toàn thân - SIRS, suy đa cơ quan);
Tình trạng viêm mãn tính (chẳng hạn như viêm khớp);
Rối loạn tuyến giáp;
Các bệnh chuyển hóa liên quan đến béo phì (gan nhiễm mỡ, tiểu đường type 2, bệnh tim mạch);
Các bệnh tự miễn dịch (như lupus, bệnh xơ cứng bì, bệnh tiểu đường type 1, bệnh Hashimoto…);
Bệnh Parkinson;
Hội chứng mệt mỏi mãn tính;
Xu hướng tăng cân hoặc béo phì.

Ruột bị rò rỉ có thể không trực tiếp gây ra bất kỳ tình trạng nào, điều quan trọng hơn là những người có vấn đề về đường ruột có nhiều khả năng mắc một số vấn đề sức khỏe khác. Vì vậy, trong khi các bằng chứng khoa học chưa chứng minh được rằng khả năng thẩm thấu của ruột tăng lên thực sự là nguyên nhân gây ra những tình trạng này, thì nó cho thấy rằng ruột bị rò rỉ và các rối loạn chức năng khác có xu hướng xảy ra đồng thời.

Dưới đây là thông tin thêm về một số vấn đề có thể phát triển do rối loạn chức năng đường ruột:

Nhạy cảm với thức ăn

Một số nghiên cứu cho thấy rằng khả năng tăng tính thấm của ruột có thể khiến hệ thống miễn dịch sản xuất quá nhiều kháng thể khác nhau, điều này có thể khiến một số người dễ bị dị ứng một số loại thực phẩm (đặc biệt là gluten và sữa). Các nghiên cứu cho rằng ruột bị rò rỉ và dị ứng thực phẩm có mối liên hệ với nhau. Dị ứng được cho là một trong những triệu chứng phổ biến nhất.

Bệnh viêm ruột

Các nhà nghiên cứu từ Hungary đã phát hiện ra vào năm 2012 rằng tính thấm ruột tăng cao thường khu trú ở đại tràng ở những người mắc hội chứng ruột kích thích và viêm loét đại tràng. Từ năm 1988, các nhà khoa học cho rằng bệnh Crohn có thể có nhiều rủi ro hơn đối với những người bị rò rỉ ruột.

Một nghiên cứu nhỏ (quan sát 12 bệnh nhân) đã phát hiện ra rằng việc bổ sung kẽm có thể giúp giải quyết rối loạn chức năng TJ trong những trường hợp này, mặc dù cần có nhiều nghiên cứu được xem xét về mặt y tế trên quy mô lớn hơn để xác nhận những kết quả này.

Bệnh tự miễn dịch

Chìa khóa để hiểu làm thế nào ruột bị rò rỉ có thể gây ra các bệnh tự miễn dịch là thông qua nghiên cứu được thực hiện trên một loại protein được gọi là “zonulin”.

Ăn một số chất gây dị ứng thực phẩm, chẳng hạn như gluten, có thể kích hoạt vấn đề nguy hiểm này. Các nhà nghiên cứu của Trường Y thuộc Đại học Maryland đã phát hiện ra rằng gluten “kích hoạt tín hiệu zonulin bất kể biểu hiện di truyền của khả năng tự miễn dịch, dẫn đến tăng tính thấm của ruột đối với các đại phân tử”.

Các vấn đề về tuyến giáp

Một trong những bệnh tự miễn mà hội chứng rò rỉ ruột có thể ảnh hưởng trực tiếp là bệnh Hashimoto. Còn được gọi là “viêm tuyến giáp mãn tính”, chứng rối loạn này có biểu hiện suy giáp, suy giảm chuyển hóa, mệt mỏi, trầm cảm, tăng cân và một loạt các vấn đề đáng lo ngại khác.

Kém hấp thu chất dinh dưỡng

Nhiều tình trạng thiếu hụt dinh dưỡng do ruột bị rò rỉ, bao gồm vitamin B12, magie và men tiêu hóa. Những thiếu hụt chất dinh dưỡng phổ biến đó là một trong những lý do tại sao nhiều bác sĩ y học chức năng kê toa một loại vitamin tổng hợp bên cạnh men vi sinh cho những người mắc bệnh này.

Tình trạng viêm da

Được mô tả lần đầu tiên cách đây hơn 70 năm, “thuyết kết nối ruột - da” mô tả mức độ tăng tính thấm của ruột có thể gây ra một loạt tình trạng da, đặc biệt là mụn trứng cá và bệnh vẩy nến. Các loại kem và thuốc với vô số tác dụng phụ (đôi khi nguy hiểm) thường được kê đơn cho các chứng rối loạn da này, tuy nhiên đã có bằng chứng trong nhiều thập kỷ cho thấy một phần nguyên nhân gốc rễ có thể tồn tại trong ruột.

Các vấn đề về tâm trạng và chứng tự kỷ

Theo một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Neuroendocrinology Letters, tính thấm của ruột đã được chứng minh là góp phần gây ra các rối loạn nhận thức thần kinh khác nhau. Ví dụ, đặc tính phản ứng viêm của khả năng tăng thấm ở ruột kích hoạt giải phóng các cytokine gây viêm và các hóa chất khác được cho là gây ra trầm cảm.

Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Khoa học thần kinh dinh dưỡng đã mô tả “vòng luẩn quẩn giữa suy giảm hệ thống miễn dịch và gia tăng chứng rối loạn vi khuẩn dẫn đến rò rỉ ruột và các hợp chất hóa học thần kinh và/hoặc sản xuất và hấp thụ xenobiotics gây độc thần kinh”.

Bệnh tự kỷ có thể liên quan đến các vấn đề trong hệ vi sinh, đặc biệt là trong năm đầu tiên của cuộc đời. Đây là một giả thuyết phổ biến trong khoa học hiện đại.

Nguyên nhân chính của rò rỉ ruột là gì?

Rò rỉ ruột xảy ra khi một số hạt nhỏ không bao giờ có thể xâm nhập vào máu bắt đầu xâm nhập do rối loạn chức năng của hàng rào niêm mạc trong ruột.

Cũng thường có những bất thường trong ruột xuất phát từ các phân tử kháng vi sinh vật, các globulin miễn dịch và các hoạt động của cytokine. Điều này gây ra một vấn đề lớn, vì phần lớn hệ thống miễn dịch của cơ thể được tìm thấy bên trong ruột (đôi khi được gọi là hệ vi sinh vật).

Kết quả là làm gián đoạn phản ứng viêm cấp tính và đôi khi là phản ứng tự miễn dịch. Một phần bình thường trong phản ứng miễn dịch nhằm chống lại nhiễm trùng và bệnh tật hoạt động quá mức, dẫn đến viêm mãn tính, là căn nguyên của hầu hết các bệnh.

Một số nguyên nhân cơ bản của ruột bị rò rỉ bao gồm:

Khuynh hướng di truyền: Một số người có thể dễ phát triển tình trạng này hơn vì họ nhạy cảm với các yếu tố môi trường “kích hoạt” cơ thể họ bắt đầu các phản ứng tự miễn dịch;
Chế độ ăn uống không hợp lý: Đặc biệt là chế độ ăn uống bao gồm các chất gây dị ứng và thực phẩm gây viêm, chẳng hạn như ngũ cốc chưa chín, đường, GMO (thực phẩm biến đổi gene), dầu tinh luyện, phụ gia thực phẩm tổng hợp, các sản phẩm từ sữa thông thường và rượu;
Căng thẳng mãn tính;
Quá tải độc tố: Chúng ta tiếp xúc với hơn 80.000 hóa chất và chất độc mỗi năm, nhưng những thủ phạm tồi tệ nhất gây rò rỉ ruột bao gồm thuốc kháng sinh, thuốc trừ sâu, nước máy, aspirin và NSAID... Chúng ta nên sử dụng máy lọc nước chất lượng cao để loại bỏ clo và florua, có chức năng tạo nước hydrogen ion kiềm; đồng thời tìm đến các loại thảo dược tự để giảm viêm nhiễm trong cơ thể;
Mất cân bằng vi khuẩn: Còn được gọi là rối loạn vi khuẩn, có nghĩa là sự mất cân bằng giữa các loài vi khuẩn có lợi và có hại trong ruột. Nhiều bằng chứng hiện nay cho thấy hệ vi sinh vật đường ruột rất quan trọng trong việc hỗ trợ hàng rào biểu mô và ngăn ngừa các phản ứng tự miễn dịch. Ít nhất 10% của tất cả các phiên mã gen được tìm thấy trong các tế bào biểu mô ruột có liên quan đến khả năng miễn dịch, tăng sinh tế bào và chuyển hóa được điều chỉnh bởi hệ vi sinh vật đường ruột.

Làm thế nào để giải quyết tình trạng rò rỉ ruột?

Hiện có một số xét nghiệm hội chứng rò rỉ ruột có thể giúp xác định chẩn đoán và có hướng điều trị phù hợp. Các xét nghiệm rất hữu ích để xác định độ nhạy cảm cụ thể và phát hiện ra loại chất độc hoặc sự thiếu hụt nào đang góp phần gây ra các triệu chứng của người bệnh.

Các xét nghiệm bao gồm:

Xét nghiệm Zonulin hoặc Lactulose;
Xét nghiệm không dung nạp thực phẩm IgG;
Xét nghiệm phân;
Xét nghiệm thiếu hụt vitamin và khoáng chất axit hữu cơ;
Thử nghiệm Lactulose Mannitol.

Các bước cơ bản để chữa lành ruột bị rò rỉ như sau:

Loại bỏ các loại thực phẩm và các yếu tố gây hại cho đường ruột;
Thay thế những thứ có hại bằng các loại thực phẩm chữa bệnh và chế độ ăn chống viêm;
Sửa chữa ruột bằng các chất bổ sung như axit butyric;
Cân bằng lại hệ vi sinh vật bằng men vi sinh (vi khuẩn có lợi). Điều này rất quan trọng vì vi khuẩn trong hệ vi sinh vật của cơ thể là thành phần chính của hàng rào bảo vệ đường ruột. Chúng giúp thúc đẩy khả năng chống lại sự xâm nhập của các loài vi khuẩn có hại hoặc gây bệnh bằng cách cạnh tranh chất dinh dưỡng. Hệ vi sinh vật cũng điều chỉnh quá trình tiêu hóa và hấp thụ chất dinh dưỡng và giúp cung cấp năng lượng cho các tế bào biểu mô.

Nếu đang phải vật lộn với các vấn đề về đường tiêu hóa, hãy bắt đầu bằng cách loại bỏ thực phẩm đã qua chế biến bao gồm ngũ cốc chưa nảy mầm, đường, GMO, dầu tinh luyện, phụ gia tổng hợp và các sản phẩm từ sữa thông thường. Một chế độ ăn uống chữa bệnh bao gồm các loại thực phẩm như:

Nước hầm xương;
Sữa chua;
Rau củ muối chua và các loại thực phẩm có lợi khuẩn khác. Probiotic có thể giúp đảo ngược tình trạng ruột bị rò rỉ bằng cách tăng cường sản xuất các protein liên kết chặt chẽ để chống lại tính thấm của ruột;
Các sản phẩm từ dừa;
Hạt nảy mầm;
Thực phẩm có axit béo omega-3, đặc biệt là cá hồi và các loại cá đánh bắt tự nhiên khác;
Các loại thảo dược và gia vị;
Các loại thực phẩm chống viêm, giàu chất dinh dưỡng khác như thịt bò ăn cỏ, thịt cừu, các loại rau tươi, hầu hết các loại trái cây, giấm táo, rong biển và các siêu thực phẩm khác.

BS. Nguyễn Thùy Ngân (Thọ Xuân Đường)