Cách làm trà thảo dược phơi nắng tươi ngon

Không cần đun sôi cầu kỳ, không cần thiết bị phức tạp, chỉ cần một chiếc bình thủy tinh, chút thảo dược thân quen, và vài giờ ánh nắng, chúng ta đã có trong tay một thức uống tươi mát, trong lành và đầy sinh khí của thiên nhiên.

Trà phơi nắng là gì?

Trà phơi nắng (sun tea) là cách pha trà truyền thống sử dụng nhiệt độ tự nhiên từ ánh nắng mặt trời để chiết xuất hoạt chất và hương vị từ các loại thảo mộc như lá cây, hoa hoặc vỏ quả. Không quá nóng như nước sôi, cũng không quá chậm như ủ lạnh, ánh nắng mặt trời giúp giữ lại tinh chất và hương thơm thanh tao của nhiều loài thảo dược tươi.

Phương pháp trà phơi nắng không chỉ là sáng kiến của những người yêu cây cỏ hiện đại, mà còn là một tập quán dân gian lâu đời ở nhiều nơi trên thế giới:

Ở miền Nam nước Mỹ, sun tea là một phần không thể thiếu của mùa hè. Người dân thường dùng trà đen hoặc trà túi lọc cho vào bình thủy tinh lớn, thêm vài lát chanh và để ngoài hiên nhà trong nhiều giờ. Đôi khi họ còn thêm bạc hà hoặc mật ong, và gọi đó là “sweet sun tea”.
Ở Ấn Độ, trong những ngôi làng truyền thống, phụ nữ thường phơi nắng các loại lá như tulsi (húng quế thánh), bạc hà và hibiscus (hoa bụp giấm) trước khi pha thành trà. Phơi nắng giúp lá tiết ra mùi thơm mạnh mẽ hơn, và họ tin rằng ánh mặt trời tăng thêm năng lượng prana cho thức uống.
Ở Ai Cập và các nước Bắc Phi, nơi đây là vùng khí hậu khô nóng, người Berber thường ủ trà bạc hà hoặc hoa cúc trong nắng nhẹ để làm mát cơ thể. Trà nắng bạc hà là thức uống thường thấy trong các buổi hội họp truyền thống, đặc biệt vào mùa hè.
Ở Nhật Bản, dù người Nhật nổi tiếng với nghệ thuật pha trà nóng, nhưng trong các gia đình nông thôn, lá dâu tằm hoặc lá tía tô đôi khi được ủ nắng nhẹ để pha trà lạnh (reicha). Trà được xem như một cách tôn trọng năng lượng tự nhiên và sự chậm rãi của quá trình sống.
Ở Việt Nam, người Việt xưa cũng có thói quen phơi ấm nước trà dưới nắng nhẹ, nhất là ở vùng núi cao. Các loại lá như trà xanh non, vối, hoặc rễ cây thuốc được ngâm sẵn trong nước rồi đem để nơi có nắng buổi sáng, nhằm “kích hoạt dương khí của trời đất”.

Vì sao nên dùng thảo dược tươi để làm trà phơi nắng?

Không có gì sánh được với một ly trà pha từ lá thảo dược vừa mới hái, còn nguyên sương sớm, còn vương lại hơi đất, hơi nắng. Đó là lúc cây cỏ đang căng tràn sinh khí và cũng là lúc tinh chất trong lá ở trạng thái tươi mới, trọn vẹn nhất.

Về mặt khoa học, thảo dược tươi chứa nhiều hợp chất hoạt tính dễ bay hơi và dễ phân hủy, đặc biệt là:

Enzyme sống (như peroxidase, polyphenol oxidase) giúp chuyển hóa các polyphenol, tạo hương vị tự nhiên và có thể kích thích hệ tiêu hóa.
Tinh dầu dễ bay hơi như menthol (trong bạc hà), citronellal (trong tía tô đất), linalool (trong hoa hồng)... mang hương thơm đặc trưng và có tác dụng thư giãn thần kinh, kháng khuẩn, kháng viêm.
Chất diệp lục (chlorophyll) trong lá xanh tươi có khả năng chống oxy hóa, hỗ trợ giải độc gan, tăng cường sản xuất hồng cầu.
Vitamin nhạy nhiệt như vitamin C, B1, folate… dễ bị phân hủy khi sấy khô hoặc đun nóng, nhưng vẫn còn giữ lại trong trà tươi phơi nắng.

Quan trọng hơn, thảo dược tươi mang theo “trường sinh học tự nhiên”, tức là năng lượng sống từ quá trình quang hợp, hấp thụ khoáng chất, ánh sáng mặt trời và nhựa sống từ đất. Khi ta dùng trà từ cây tươi, là ta đang tiếp nhận một dòng năng lượng còn đang “chuyển động”.

Vì vậy, trà phơi nắng từ cây tươi không chỉ là thức uống mà còn là một hình thức tiếp nhận sinh lực tự nhiên, giúp cơ thể hòa hợp hơn với chu kỳ sinh học của đất trời.

Chọn thảo dược gì để làm trà phơi nắng?

Hãy bắt đầu bằng những loài cây chúng ta quen mặt, tin tưởng và có thể hái tươi trong vườn, quanh nhà hoặc ven đường làng. Dưới đây là một số thảo dược phương Đông gần gũi, lành tính và phù hợp pha trà tươi mùa hè:

Các loại lá:

Lá vối: thanh nhiệt, lợi tiêu hóa, làm mát gan.
Lá dâu tằm: hạ huyết áp, an thần, mát phổi.
Lá đinh lăng: tăng lực, lợi tiểu, giảm mệt mỏi.
Lá nhọ nồi: lương huyết, bổ gan, cầm máu nhẹ.
Cỏ ngọt stevia: tạo vị ngọt tự nhiên, an toàn cho người tiểu đường.
Lá mã đề: lợi tiểu, kháng viêm nhẹ đường tiết niệu.
Lá trà xanh: chống oxy hóa, chống viêm, kháng khuẩn, giải nhiệt, tăng sự tỉnh táo.
Lá sen: giải nhiệt, giải cảm nắng, an thần, chống mỡ máu, chống béo phì.
Tía tô: giải cảm, an thần, ấm bụng.
Húng chanh: kháng viêm, kháng khuẩn.
Kinh giới: làm dịu các triệu chứng dị ứng.
Húng quế: chống viêm, tốt cho dạ dày.
Ngải cứu non: nếu dùng lượng nhỏ có thể giúp điều kinh, giảm đau đầu.

Các loại hoa, quả:

Hoa cúc: sáng mắt, thanh nhiệt, thư giãn tinh thần.
Hoa nhài: thơm dịu, làm dịu thần kinh, tăng cảm giác dễ chịu.
Hoa hồng: điều hòa nội tiết, làm dịu cảm xúc, tốt cho da.
Bụp giấm: chua mát, bổ huyết, chống oxy hóa mạnh.
Táo mèo: chua dịu, lợi tiêu hóa, giảm mỡ máu.
Chanh: chua thanh mát, giải nhiệt, bổ sung vitamin C

Thân và rễ:

Gừng tươi: ấm bụng, kích thích tiêu hóa, tăng tuần hoàn, chống nôn.
Sả: thơm mát, kháng khuẩn, hỗ trợ tiêu hóa.
Sâm đất: bồi bổ cơ thể, lợi sữa, giải nhiệt.

Một số gợi ý phối hợp pha trà tươi phơi nắng

Hoa cúc + lá vối + đinh lăng: thanh mát, lợi tiêu hóa, tỉnh táo nhẹ.
Tía tô + húng chanh + hoa nhài: dịu thần kinh, mát họng, thư giãn tinh thần.
Lá sen non + cỏ ngọt + hoa hồng: giải nhiệt, đẹp da, giữ dáng, điều hòa khí huyết.
Đinh lăng + gừng + sả: tăng lực, ấm người, hỗ trợ tuần hoàn (uống buổi sáng).

Công thức trà thảo dược phơi nắng (1 lít)

Nguyên liệu:

Thảo dược tươi (tương đương gần nửa bình 1 lít), có thể dùng một loại hoặc phối hợp tùy sở thích.
1 lít nước lọc sạch hoặc nước đun sôi để nguội.

Cách làm:

Rửa sạch thảo dược tươi, để ráo nước.
Cho thảo dược tươi vào bình thủy tinh sạch dung tích 1 lít.
Rót nước đầy bình, đậy nắp hoặc phủ một lớp vải sạch để tránh bụi bẩn.
Đặt bình ở nơi có ánh nắng nhẹ buổi sáng, khoảng 9h – 12h trưa.
Sau 2 – 3 giờ, lọc bỏ xác lá, giữ phần nước.
Bảo quản lạnh và sử dụng trong vòng 24 – 48 giờ để đảm bảo chất lượng.

Lưu ý an toàn:

Vì không sử dụng nhiệt cao, cần đảm bảo vệ sinh dụng cụ và dùng nước thật sạch để hạn chế nguy cơ nhiễm khuẩn.
Không dùng bình kim loại và không nên để ngoài nắng quá lâu vì có thể làm hỏng trà.

Kết luận

Khi chúng ta hái hoa lá tươi, đó là lúc chúng ta tiếp xúc trực tiếp với nguồn dược liệu tinh khiết nhất, thảo mộc còn tươi, chưa qua sấy, giữ được nhiều tinh dầu dễ bay hơi và enzym có ích cho cơ thể.

Khi đặt bình trà ra nắng, thảo dược có thời gian chiết xuất nhẹ nhàng dưới ánh sáng tự nhiên, không đun sôi, không ép vội, nên giữ được hương vị thanh mát và những hoạt chất nhạy cảm với nhiệt.

Chờ đợi 2 – 3 tiếng để nắng ngấm qua bình thủy tinh cũng là lúc chúng ta học cách thư thả, làm việc gì cũng có nhịp riêng của nó. Và khi chúng ta nhấp ngụm trà đầu tiên, chúng ta đang đưa vào cơ thể những gì tươi mới, lành mạnh và nguyên bản nhất của đất trời.

BS. Nguyễn Thùy Ngân (Thọ Xuân Đường)