Chế độ ăn kiềm - Chìa khóa để kéo dài tuổi thọ và chống lại bệnh mãn tính

Có lẽ không có chế độ ăn nào giúp kéo dài tuổi thọ và ngăn ngừa bệnh tật tốt hơn chế độ ăn kiềm chủ yếu dựa trên thực vật. Việc đạt được sự cân bằng pH bằng cách ăn một chế độ ăn có tính kiềm có thể hữu ích trong việc giảm tỷ lệ mắc và tử vong do các bệnh như tăng huyết áp, tiểu đường, viêm khớp, thiếu vitamin D và loãng xương…

Chế độ ăn kiềm hoạt động như thế nào? Nghiên cứu cho thấy rằng chế độ ăn kiêng bao gồm thực phẩm có tính kiềm cao chẳng hạn như rau tươi, trái cây tươi và các nguồn protein từ thực vật chưa qua chế biến. Khi ăn những thực phẩm này sẽ dẫn đến độ pH trong nước tiểu có tính kiềm cao hơn, giúp bảo vệ các tế bào khỏe mạnh và cân bằng mức khoáng chất thiết yếu. Điều này có thể đặc biệt quan trọng đối với những phụ nữ giảm béo bằng cách nhịn ăn gián đoạn và/hoặc theo chế độ ăn keto, vì mức độ hormone có thể bị thay đổi.

Chế độ ăn kiềm đã được chứng minh là giúp ngăn ngừa sự hình thành mảng bám xơ vữa trong mạch máu, ngăn Calci tích tụ trong nước tiểu, ngăn ngừa sỏi thận, giúp xương chắc khỏe hơn, giảm tình trạng teo cơ hoặc co thắt…

Chế độ ăn kiềm là gì?

Chế độ ăn kiềm là chế độ ăn nhằm giúp cân bằng độ pH của chất lỏng trong cơ thể chúng ta, bao gồm cả máu và nước tiểu.

Độ pH của cơ thể được xác định một phần bởi mật độ khoáng chất của thực phẩm chúng ta ăn. Tất cả các sinh vật sống và dạng sống trên trái đất đều phụ thuộc vào việc duy trì mức độ pH thích hợp và người ta thường nói rằng bệnh tật và rối loạn không thể bén rễ trong cơ thể có độ pH cân bằng.

Theo nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Nghiên cứu về Xương và Khoáng chất, “Giả thuyết tro acid cho rằng thực phẩm protein và ngũ cốc, với lượng Kali thấp, tạo ra lượng acid trong chế độ ăn uống, bài tiết acid ròng (NAE), tăng Calci trong nước tiểu và giải phóng Calci từ bộ xương, dẫn đến chứng loãng xương.”

Chế độ ăn kiềm nhằm mục đích ngăn chặn điều này xảy ra bằng cách cân nhắc cẩn thận mức độ pH của thực phẩm nhằm cố gắng hạn chế lượng acid ăn vào.

Mặc dù một số chuyên gia có thể không hoàn toàn đồng ý với nhận định này, nhưng gần như tất cả đều đồng ý rằng sự sống của con người đòi hỏi mức độ pH của máu được kiểm soát rất chặt chẽ vào khoảng 7,365 đến 7,4.

Độ pH của cơ thể chúng ta có thể nằm trong khoảng từ 7,35 đến 7,45 tùy thuộc vào thời gian trong ngày, chế độ ăn uống, bữa ăn cuối và lần đi vệ sinh cuối trước lúc đo. Nếu chúng ta bị mất cân bằng điện giải và thường xuyên tiêu thụ quá nhiều thực phẩm có tính acid (hay còn gọi là thực phẩm có tro acid) thì mức độ pH thay đổi của cơ thể có thể dẫn đến tình trạng “nhiễm toan” tăng lên.

“Mức độ pH” có nghĩa là gì?

Những gì chúng ta gọi là pH là viết tắt của “potential of Hydrogen”. Đó là thước đo độ acid hoặc độ kiềm của chất lỏng và mô của cơ thể.

Nó được đo trên thang điểm từ 0 đến 14. Dung dịch càng có tính acid thì độ pH càng thấp. Kiềm càng nhiều thì chỉ số càng cao.

Độ pH khoảng 7 được coi là trung tính, nhưng vì cơ thể con người tối ưu có xu hướng ở khoảng 7,4 nên coi độ pH tốt nhất cho sức khỏe là độ kiềm nhẹ.

Mức độ pH cũng thay đổi khắp cơ thể, trong đó dạ dày là vùng có tính acid cao nhất. Ngay cả những thay đổi rất nhỏ về độ pH của các sinh vật khác nhau cũng có thể gây ra những vấn đề lớn. Ví dụ, do những lo ngại về môi trường, chẳng hạn như sự lắng đọng CO₂ ngày càng tăng, độ pH của đại dương đã giảm từ 8,2 xuống 8,1 và các dạng sống khác nhau sống trong đại dương đã phải chịu đựng rất nhiều.

Độ pH cũng rất quan trọng đối với sự phát triển của cây trồng và do đó nó ảnh hưởng lớn đến hàm lượng khoáng chất trong thực phẩm chúng ta ăn. Khoáng chất trong đại dương, đất và cơ thể con người được sử dụng làm chất đệm để duy trì mức độ pH tối ưu, vì vậy khi độ acid tăng lên, khoáng chất sẽ giảm xuống.

Chế độ ăn kiềm hoạt động như thế nào?

Dưới đây là một số thông tin cơ bản về acid/kiềm trong chế độ ăn uống của con người, cộng với những điểm chính về cách chế độ ăn kiêng có thể mang lại lợi ích:

Các nhà nghiên cứu tin rằng khi nói đến tổng lượng acid trong chế độ ăn uống của con người, đã có những thay đổi đáng kể từ các nền văn minh săn bắn hái lượm cho đến nay. Sau cuộc cách mạng nông nghiệp và sau đó là công nghiệp hóa hàng loạt nguồn cung cấp thực phẩm của chúng ta trong hơn 200 năm qua, thực phẩm chúng ta ăn có ít Kali, Magie và Clorua hơn, cùng với nhiều Natri hơn, so với chế độ ăn trước đây.
Thông thường, thận duy trì mức điện giải của chúng ta (Calci, Magie, Kali và Natri). Khi chúng ta tiếp xúc với các chất có tính acid quá cao, các chất điện giải này được sử dụng để chống lại tính acid.
Theo đánh giá của Tạp chí Sức khỏe Môi trường đã, tỷ lệ Kali so với Natri trong chế độ ăn của hầu hết mọi người đã thay đổi đáng kể. Trước đây, Kali nhiều hơn Natri với tỷ lệ 10:1, tuy nhiên hiện nay tỷ lệ này đã giảm xuống còn 1:3. Điều này góp phần rất lớn vào môi trường kiềm trong cơ thể chúng ta.
Nhiều trẻ em và người lớn ngày nay ăn chế độ ăn nhiều Natri nhưng lại rất ít Magie, Kali và cả chất chống oxy hóa, chất xơ và các vitamin thiết yếu.
Tất cả những thay đổi này đối với chế độ ăn uống của con người đã dẫn đến tình trạng gia tăng “toan chuyển hóa”. Nói cách khác, mức độ pH trong cơ thể của nhiều người không còn tối ưu. Trên hết, nhiều người đang bị thiếu chất dinh dưỡng và các vấn đề như thiếu Kali và Magie.

Lợi ích sức khỏe của chế độ ăn kiềm

Vậy tại sao chế độ ăn giàu kiềm lại tốt cho chúng ta? Bởi vì thực phẩm có tính kiềm cung cấp các chất dinh dưỡng quan trọng giúp ngăn chặn các dấu hiệu lão hóa nhanh và sự mất dần chức năng của các cơ quan và tế bào.

Lợi ích của chế độ ăn có tính kiềm có thể bao gồm giúp làm chậm quá trình thoái hóa mô và khối lượng xương, vốn có thể bị tổn hại khi quá nhiều acid lấy đi các khoáng chất quan trọng của cơ thể.

Bảo vệ mật độ xương và khối lượng cơ bắp

Lượng khoáng chất chúng ta nạp vào đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển và duy trì cấu trúc xương. Nghiên cứu cho thấy rằng ai đó càng ăn nhiều trái cây và rau củ có tính kiềm thì người đó càng được bảo vệ tốt hơn khỏi bị suy giảm sức mạnh của xương và teo cơ khi có tuổi, được gọi là thiểu cơ.

Chế độ ăn kiềm có thể hỗ trợ sức khỏe của xương bằng cách cân bằng tỷ lệ các khoáng chất quan trọng để tạo xương và duy trì khối lượng cơ vân, bao gồm Calci, Magie và Phospho.

Chế độ ăn kiềm cũng có thể giúp cải thiện việc sản xuất hormone tăng trưởng và hấp thụ vitamin D, giúp bảo vệ xương hơn nữa.

Giảm nguy cơ tăng huyết áp và đột quỵ

Một trong những tác dụng chống lão hóa của chế độ ăn kiềm là giúp giảm viêm và làm tăng sản xuất hormone tăng trưởng.

Điều này đã được chứng minh là cải thiện sức khỏe tim mạch và bảo vệ chống lại các vấn đề phổ biến như cholesterol cao, tăng huyết áp (huyết áp cao), sỏi thận, đột quỵ và thậm chí mất trí nhớ.

Giảm đau và viêm mãn tính

Các nghiên cứu đã tìm thấy mối liên hệ giữa chế độ ăn kiềm và giảm mức độ đau mãn tính. Nhiễm toan mãn tính đã được phát hiện góp phần gây đau lưng mãn tính, đau đầu, co thắt cơ, các triệu chứng kinh nguyệt, viêm và đau khớp.

Một nghiên cứu được thực hiện bởi Hiệp hội Khoáng chất và Nguyên tố vi lượng ở Đức cho thấy khi bệnh nhân bị đau lưng mãn tính được bổ sung chất kiềm hàng ngày trong bốn tuần, 76 trong số 82 bệnh nhân đã báo cáo cơn đau giảm đáng kể.

Tăng cường hấp thụ vitamin và ngăn ngừa thiếu hụt Magie

Magie là khoáng chất cần thiết cho chức năng của hàng trăm hệ thống enzyme và các quá trình cơ thể. Nhiều người bị thiếu Magie và kết quả là bị biến chứng tim, đau cơ, nhức đầu, khó ngủ và lo lắng.

Magie có sẵn cũng cần thiết để kích hoạt vitamin D và ngăn ngừa thiếu vitamin D, điều này rất quan trọng đối với hoạt động nội tiết và miễn dịch nói chung.

Giúp cải thiện chức năng miễn dịch và phòng chống ung thư

Khi các tế bào thiếu đủ khoáng chất để xử lý chất thải hoặc cung cấp oxy đầy đủ cho cơ thể, toàn bộ cơ thể sẽ bị ảnh hưởng. Sự hấp thụ vitamin bị tổn hại do mất khoáng chất, trong khi chất độc và mầm bệnh tích tụ trong cơ thể và làm suy yếu hệ thống miễn dịch.

Chế độ ăn kiềm có thể giúp ngăn ngừa ung thư? Trong khi chủ đề gây tranh cãi và vẫn chưa được chứng minh, nghiên cứu được công bố trên Tạp chí X quang của Anh đã tìm thấy bằng chứng cho thấy tế bào ung thư chết theo chương trình (apoptosis) có nhiều khả năng xảy ra trong cơ thể kiềm.

Phòng ngừa ung thư được cho là có liên quan đến sự thay đổi pH kiềm do sự thay đổi điện tích và giải phóng các thành phần cơ bản của protein. Độ kiềm có thể giúp giảm viêm và nguy cơ mắc các bệnh như ung thư, cộng với chế độ ăn có tính kiềm đã được chứng minh là có lợi hơn đối với một số tác nhân hóa trị liệu cần độ pH cao hơn để hoạt động thích hợp.

Có thể giúp chúng ta duy trì cân nặng hợp lý

Mặc dù chế độ ăn kiềm không chỉ tập trung vào việc giảm béo, nhưng việc tuân theo kế hoạch bữa ăn có tính kiềm để giảm cân chắc chắn có thể giúp bảo vệ chống béo phì.

Hạn chế tiêu thụ thực phẩm tạo acid và ăn nhiều thực phẩm tạo kiềm có thể giúp giảm cân dễ dàng hơn do chế độ ăn kiềm có khả năng làm giảm mức độ leptin và viêm nhiễm. Điều này ảnh hưởng đến cả khả năng đói và đốt cháy chất béo của chúng ta.

Vì thực phẩm tạo kiềm là thực phẩm chống viêm, nên việc áp dụng chế độ ăn có tính kiềm giúp cơ thể chúng ta có cơ hội đạt được mức leptin bình thường và cảm thấy hài lòng khi ăn đủ lượng calo cơ thể thực sự cần.

Nếu giảm cân là một trong những mục tiêu chính của chúng ta, thì một trong những cách tiếp cận tốt nhất để thử là chế độ ăn keto kiềm, ít carbs và nhiều chất béo lành mạnh.

Một kế hoạch ăn uống có tính kiềm bao gồm nhiều trái cây và rau quả tươi, thực phẩm thô, đậu và các loại hạt. Thực phẩm có tính acid bị hạn chế trong chế độ ăn có tính kiềm bao gồm: Thực phẩm giàu Natri, ngũ cốc tinh chế chế biến, quá nhiều thịt và protein động vật, đường bổ sung và sữa thông thường.

TS. Lương Y Phùng Tuấn Giang