Biện pháp tự nhiên giúp cải thiện Hội chứng buồng trứng đa nang

Ba đặc điểm chính của hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) bao gồm dư thừa nội tiết tố nam, kinh nguyệt không đều hoặc vắng mặt và u nang buồng trứng. Các triệu chứng và/hoặc yếu tố nguy cơ bị ảnh hưởng bởi PCOS là kháng insulin, nồng độ lipid cao (triglyceride và cholesterol), rối loạn tâm thần như trầm cảm, tiểu đường, mụn trứng cá và rậm lông.

Mặc dù không phải mọi giải pháp tự nhiên đều có tác dụng giống nhau đối với mọi phụ nữ mắc PCOS, nhưng có nhiều biện pháp tự nhiên điều trị PCOS có thể hoạt động hiệu quả.

Hội chứng buồng trứng đa nang là một tình trạng phức tạp và con đường giải quyết sự mất cân bằng nội tiết tố gây ra nó không giống nhau ở mỗi phụ nữ. Các bác sĩ đều đồng ý rằng không có phương pháp “phù hợp cho tất cả” để cân bằng hormone tốt nhất. 

Chế độ ăn uống không phải là tất cả và các yếu tố lối sống khác, đặc biệt là căng thẳng, cũng như thời gian ăn và mức độ tập thể dục đều đóng vai trò quan trọng trong hệ thống sinh sản của phụ nữ. Mặc dù có vẻ phức tạp nhưng các lựa chọn tốt nhất để tiến tới cho những phụ nữ mắc các loại hội chứng buồng trứng đa nang khác nhau đều nằm trong cùng một danh mục chung, tập trung vào tất cả các khía cạnh của sức khỏe: Chủ yếu là ăn một chế độ ăn uống cân bằng, duy trì trọng lượng cơ thể thích hợp và loại bỏ càng nhiều căng thẳng về thể chất và tâm lý càng tốt.

Dưới đây là một số biện pháp tự nhiên được nghiên cứu kỹ lưỡng nhất để điều trị các triệu chứng PCOS.

Mặc dù khuyến nghị tiêu chuẩn dành cho phụ nữ béo phì là ăn chế độ ăn ít chất béo và/hoặc chỉ số đường huyết thấp, nhưng những chế độ ăn này thực sự không có lợi cho những người mắc hội chứng buồng trứng đa nang.

Ví dụ, chúng ta có biết rằng chế độ ăn nhiều chất béo lành mạnh và ít carbohydrate thực sự có thể giúp giảm cân nhiều hơn? Ở những đối tượng béo phì (cả nam và nữ, không phải là những người mắc PCOS), kiểu ăn kiêng này đã dẫn đến tác động giảm cân gấp đôi so với chế độ ăn ít chất béo, các nhà nghiên cứu đã ngạc nhiên trong một thử nghiệm lâm sàng năm 2003. Loại chế độ ăn kiêng này được gọi là chế độ ăn keto hoặc chế độ ăn ketogenic. Ban đầu được phát triển cho trẻ em bị động kinh bởi các nhà nghiên cứu tại Trung tâm Y tế Johns Hopkins, chế độ ăn kiêng này tập trung vào việc giảm đáng kể lượng carbohydrate nạp vào, lấy phần lớn lượng calo từ chất béo lành mạnh và một số từ protein. Chế độ ăn kiêng này tạo ra một quá trình gọi là ketosis, trong đó gan bắt đầu sản xuất xeton để cơ thể chuyển hóa thành năng lượng, thay vì đốt cháy glucose. Khi chúng ta đang ở trạng thái ketosis, cơ thể chúng ta sẽ đốt cháy chất béo nhanh hơn. Chế độ ăn kiêng này cũng được coi là một phương pháp chữa trị chứng sương mù não và hiện là trọng tâm của rất nhiều nghiên cứu xung quanh các rối loạn và sức khỏe tâm thần.

Có nhiều lợi ích của chế độ ăn ketogen đối với PCOS. Thứ nhất, phụ nữ mắc PCOS có nguy cơ trầm cảm cao hơn, vì vậy lợi ích sức khỏe tâm thần của keto có thể giúp bù đắp một số nguy cơ đó. Mặt khác, thực hiện keto thường là cách nhanh chóng, an toàn và hiệu quả để giảm nhiều cân trong một khoảng thời gian ngắn, điều này có liên quan đến việc cải thiện khả năng sinh sản và các triệu chứng PCOS khác.

Thứ ba, chế độ ăn kiêng này khiến cơ thể chúng ta sử dụng xeton chứ không phải glucose, có nghĩa là đây là một phương pháp chữa trị hiệu quả tình trạng kháng insulin, vốn cũng liên quan đến các vấn đề sinh sản. Giảm lượng carbohydrate đã được chứng minh là cải thiện độ nhạy insulin ở phụ nữ mắc PCOS.

Một mô hình ăn kiêng khác có thể có tác dụng với những người mắc PCOS là chế độ ăn chống viêm. Thực phẩm chống viêm tự nhiên bao gồm rau, trái cây, thịt cá hữu cơ, các loại hạt (như hạt chia, hạt lanh, hạnh nhân và quả óc chó…) và dầu/chất béo chưa tinh chế (bao gồm cả dầu dừa, dầu ô liu và bơ). Kiểu ăn kiêng này dường như làm giảm một số triệu chứng trao đổi chất của PCOS và dẫn đến giảm cân.

Nói chung, bất kỳ chế độ ăn kiêng thay đổi lối sống nào cho phép bệnh nhân mắc PCOS giảm cân một cách hiệu quả sẽ có một số lợi ích trong việc khôi phục khả năng sinh sản và cải thiện các triệu chứng khác của tình trạng này, ngay cả khi chúng ta chỉ giảm 5 - 10% tổng trọng lượng cơ thể.

Giấc ngủ rất quan trọng cho việc tái tạo tế bào, sản xuất hormone, kiểm soát căng thẳng và thậm chí là kiểm soát cân nặng. Trên thực tế, thiếu ngủ có thể gây ra những tác động tiêu cực đến sức khỏe và hormone giống như việc thiếu hoạt động và chế độ ăn uống kém lành mạnh. Phụ nữ mắc PCOS có nhiều khả năng bị rối loạn giấc ngủ hơn và ít nhất một nghiên cứu đã phát hiện ra rằng điều này có thể do sản xuất quá nhiều melatonin.

Theo một nghiên cứu, những người mắc PCOS ngủ ít hơn sẽ có nhiều nguy cơ mắc các vấn đề về tâm thần và kháng insulin hơn. Những phụ nữ này cũng có nhiều khả năng mắc chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn.

Thường xuyên không ngủ đủ giấc sẽ làm tăng các hormone gây căng thẳng trong cơ thể, bao gồm cả cortisol, đồng thời thay đổi mức độ hormone kiểm soát cân nặng và sự thèm ăn, bao gồm insulin và ghrelin. Chúng ta càng căng thẳng thì càng cần ngủ nhiều hơn, nhưng khuyến nghị chung có hiệu quả với hầu hết mọi người là nhắm tới ngủ từ 7 - 9 giờ mỗi đêm. Một số phụ nữ mắc hội chứng buồng trứng đa nang có thể cần tới 9 giờ mỗi ngày.

Nếu chúng ta có khuynh hướng phát triển sự mất cân bằng nội tiết tố, hãy nhớ rằng có một ranh giới mong manh giữa hoạt động quá ít và quá nhiều. Nói chung, cơ thể phụ nữ dễ bị thay đổi nội tiết tố hơn khi tập thể dục tăng vượt quá mức khỏe mạnh. Nguyên nhân là do tập thể dục quá nhiều cùng với chế độ ăn kiêng hạn chế và quá ít calo. Theo nhiều nghiên cứu, các vận động viên nữ cũng có thể dễ bị kinh nguyệt không đều hơn.

Tuy nhiên, có rất nhiều lợi ích của việc tập thể dục cần được xem xét ngoài điều kiện này. Mặc dù những người mắc hội chứng buồng trứng đa nang có thể không giảm cân bằng cách tập thể dục dễ dàng như những người khác, nhưng có bằng chứng cho thấy, bất kể chúng ta chọn loại bài tập nào, tập thể dục với PCOS có thể cải thiện các dấu hiệu sinh sản, kháng insulin, viêm và cân nặng.

Chất gây rối loạn nội tiết là những hóa chất cản trở quá trình sản xuất, giải phóng, vận chuyển, chuyển hóa hoặc đào thải các hormone tự nhiên của cơ thể. Phụ nữ bị rối loạn nội tiết tố như PCOS rất nhạy cảm với loại can thiệp này và mức độ cao của các chất gây rối loạn nội tiết như bisphenol A có thể ảnh hưởng đến nội tiết tố androgen trong máu của họ.

Các chất gây rối loạn nội tiết trong nhựa (BPA, DEHP và DBP) thậm chí có thể ảnh hưởng đến biểu sinh của những người mắc bệnh sinh sản và béo phì, khiến mọi người có nhiều khả năng truyền bệnh cho con cái của họ.

Nói chung, các chất gây rối loạn nội tiết ảnh hưởng đến PCOS bao gồm:

Một phương pháp tự nhiên đặc biệt quan trọng để điều trị PCOS là inositol, một hợp chất hóa học chứa cồn đường có trong trái cây, đậu, ngũ cốc và các loại hạt (mặc dù nó không phải lúc nào cũng có sẵn sinh học trong những thực phẩm này nếu có phytates). Trong dinh dưỡng, inositol có hàm lượng cao nhất trong dưa hấu và cam.

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc bổ sung inositol có thể cải thiện tình trạng kháng insulin, giảm nội tiết tố nam trong máu, hạ huyết áp và chất béo trung tính cao. Liều lượng khuyến cáo để điều trị hội chứng buồng trứng đa nang một cách tự nhiên là tỷ lệ 40:1 của myo-inositol so với D-chiro-inositol, thường là 2000:50 gram hoặc 4000:100 gram.

Đáng chú ý nhất, inositol dường như thúc đẩy sự rụng trứng, do đó, có thể hỗ trợ khả năng sinh sản. Trong một nghiên cứu, chỉ có 6% người tham gia nhóm đối chứng trải qua chu kỳ kinh nguyệt so với 86% ở nhóm inositol.

Trong khi nhiều người có thể hoài nghi, có bằng chứng cho thấy châm cứu có thể hoạt động như một phương pháp điều trị rất hữu ích cho phụ nữ mắc PCOS. Một đánh giá vào năm 2011 về 4 thử nghiệm lâm sàng về châm cứu đối với PCOS cho thấy: Liệu pháp châm cứu có thể có vai trò trong PCOS bằng cách: Tăng lưu lượng máu đến buồng trứng, giảm thể tích buồng trứng và số lượng u nang buồng trứng, kiểm soát tình trạng tăng đường huyết thông qua việc tăng độ nhạy insulin và giảm lượng đường trong máu và insulin, giảm nồng độ cortisol và hỗ trợ giảm cân nặng và chán ăn.

Một lựa chọn châm cứu khác cho thấy nhiều hứa hẹn là điện châm. Cũng được công bố vào năm 2011, một báo cáo từ Trung tâm Y học Tích hợp Osher ở Thụy Điển đã phát hiện ra rằng việc kết hợp điện châm cứu (EA) với tập thể dục đã giúp cải thiện nồng độ hormone giới tính, tần suất kinh nguyệt và chứng tăng tiết androgen. Chỉ riêng EA đã vượt trội hơn so với việc tập thể dục trong thử nghiệm lâm sàng này.

Ngoài ra, theo y học cổ truyền, châm cứu là phương pháp điều trị không dùng thuốc được sử dụng để điều hòa công năng tạng phủ. Kinh nguyệt và chức năng sinh sản của phụ nữ liên quan nhiều đến khí huyết, tạng phủ. Phác đồ châm cứu điều trị hội chứng buồng trứng đa nang theo y học cổ truyền cần phải được chỉ định bởi thầy thuốc, sau khi đã khám, chẩn đoán và biện chứng luận trị.

Khoảng 67 - 85% phụ nữ mắc hội chứng buồng trứng đa nang được cho là thiếu vitamin D. Mặc dù sự thiếu hụt này không phải là nguyên nhân trực tiếp gây ra hội chứng nhưng nó có thể góp phần gây ra nhiều triệu chứng của PCOS như nhạy cảm với insulin, béo phì, nồng độ hormone luteinizing (LH) thấp, chất béo trung tính cao và vô sinh. 

Việc bổ sung vitamin D vào thói quen hàng ngày đã được quan sát thấy giúp cải thiện độ nhạy insulin, tăng khả năng giảm cân thành công, làm chậm sự hình thành u nang buồng trứng, điều hòa kinh nguyệt, giảm thiểu viêm nhiễm, giảm căng thẳng oxy hóa, giảm cholesterol, giảm chất béo trung tính cao và giảm nội tiết tố androgen trong máu.

Có một số chất bổ sung, ngoài inositol và vitamin D, có thể cải thiện đáng kể các dấu hiệu của PCOS. 

Các chất bổ sung khác đã được nghiên cứu và có hiệu quả đối với hội chứng buồng trứng đa nang bao gồm:

Hội chứng buồng trứng đa nang rất phức tạp và không phải phụ nữ nào cũng có đáp ứng giống nhau với mọi phương pháp điều trị. Với bất kỳ chế độ bổ sung, chế độ ăn kiêng hoặc tập thể dục nào, người bệnh đều cần hỏi ý kiến của bác sĩ trước khi áp dụng.

Một số chất bổ sung dành cho PCOS có thể bắt chước tác dụng của Metformin, vì vậy điều quan trọng là phải hỏi về tương tác thuốc mà chúng ta dùng trước khi thêm chất bổ sung vào thói quen có thể ảnh hưởng đến chức năng insulin.

Ngoài ra, không nên dùng một số chất bổ sung khoáng chất nhất định (như kẽm) với liều lượng lớn trong thời gian quá dài. Luôn đọc hướng dẫn và biện pháp phòng ngừa đối với từng loại thực phẩm bổ sung và chỉ dùng theo liều lượng khuyến cáo.

BS. Nguyễn Thùy Ngân (Thọ Xuân Đường)